portret krasickiego

Ignacy Krasicki (1735 - 1801) słusznie uchodzi za najwybitniejszego pisarza polskiego oświecenia. Był człowiekiem gruntownie wykształconym - studiował w Warszawie, później w Rzymie. Od elekcji Stanisława Augusta, najpierw jako kapelan królewski, a później biskup warmiński, był związany z królewskim programem reform. Był współorganizatorem obiadów czwartkowych i pierwszym redaktorem „Monitora”. Brał czynny udział w życiu politycznym kraju. W swojej twórczości literackiej realizował podstawowe założenia oświeceniowego klasycyzmu. Pragnął „uczyć, bawiąc”. Jeden z wczesnych jego utworów Święta miłości kochanej ojczyzny, ogłoszony na łamach „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, stał się hymnem uczniów Szkoły Rycerskiej. Największą popularność przyniosły mu jednak bajki, satyry i poematy hcroikomiczne. Był też autorem pierwszej polskiej powieści (.Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki). Bogactwo i różnorodność twórczości Krasickiego sprawiły, że nazywano go często „księciem poetów”.

Bajka należała do uprzywilejowanych gatunków literackich w epoce oświecenia ze względu na swój klasycystyczny charakter. Jest gatunkiem bardzo starym - wywodzi się z antyku (za pierwszego bajkopisarza uchodzi legendarny niewolnik grecki, Ezop).

Każda bajka zawiera też morał, spełnia więc funkcje dydaktyczne.

Najpopularniejszym bajkopisarzem oświeceniowym w literaturze europejskiej był francuski twórca Jean de La Fontainc.

Bajka to krótki utwór epicki, zazwyczaj wierszowany, w którym bohaterami są najczęściej zwierzęta (rzadziej rośliny lub ludzie), uosabiający konkretne cechy (lis - chytrość, spryt; osioł - upór, głupota; sowa - mądrość, koń - pracowitość...). Pojawiające się. w bajce zwierzęta są więc maskami określonych typów ludzkich, a relacje między nimi są odpowiednikiem panujących stosunków społecznych. Środkiem artystycznym najczęściej wykorzystywanym przez bajkopisarzy jest zatem alegoria. Ze względu na niewielkie rozmiary tego gatunku jego cechąjcst miniaturyzacja świata przedstawionego. Prezentowana historia z życia bohaterów ma służyć zobrazowaniu słuszności morału (pouczenia bądź jakiejś ogólnej prawdy życiowej).

Zc względu na formę rozróżniamy dwa typy bajek:

-    epigramatyczna - utwór krótki, często kilkuwcrsowy, w którym morał jest najczęściej zasugerowany, wynika z treści;

-    narracyjna - utwór dłuższy, z wyraźnie zarysowaną fabułą, w którym morał jest zazwyczaj wyrażony wprost, na początku, bądź na końcu utworu.

Satyra obok bajki należała do najpopularniejszych gatunków w literaturze oświeceniowej. Spełniała bowiem podstawowe założenia klasycyzmu. Posiadała antyczny rodowód i charakter dydaktyczny, choć uczy inaczej niż bajka. Satyra to utwór literacki ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska - przywary ludzkie, obyczaje, zachowania, przekonania światopoglądowe, osoby, stosunki społeczne.... Wypowiedź satyryczna wyraża krytyczny stosunek autora do określonych zjawisk życia, wyrasta z poczucia niestosowności, absurdalności czy szkodliwości pewnych sytuacji. Podstawową cechą satyry jest więc ośmieszanie. Nie proponuje ona żadnych rozwiązań, nie daje recept na poprawę świata, stosuje wyłącznie krytykę. Uczy zatem przez negację - pokazuje, jak nic należy w życiu postępować. Satyra prawie zawsze przedstawia świat zdeformowany, jej cechąjcst hipcrbolizacja wad, zjawisk negatywnych. Często wykorzystuje komizm, groteskę, posługuje się karykaturą. Satyra jest nic tylko gatunkiem literackim, ale także cechą stylu, tzn. żc satyryczny charakter mogą mieć inne gatunki. Zc względu na różnorodność podejmowanej tematyki możemy wyróżnić kilka odmian satyr: społeczno - obyczajowa, polityczna, osobista (skierowana przeciwko konkretnym osobom), literacka (przeciwko utartym konwencjom, modom, szablonom wypowiedzi literackiej). Różnorodność formy sprawia natomiast, że satyry nic można zaniknąć w granicach jednego rodzaju literackiego. Spośród oświeceniowych twórców satyr na szczególną uwag ę zasługują: Ignacy Krasicki i Adam Naruszewicz. Krasicki jest autorem dwudziestu dwóch satyr.