Psychologia ogólna12

40

psychicznymi, które ulegają zniekształceniu lub zahamowaniu. Jeśli badany jest świadom, iż się go lada, ocenia, ^,,mierzy^,, , wówczas jego stan napięcia emocjonalnego bardzo często przekracza próg korzystny np. dla pracy umysłowej, wykonania zadanych ruchów. Badaczowi prezentuje się wtedy zdeformowany obraz badanego zjawiska (przykładem może być znaczna różnica między sprawnością manualną badaną eksperymentalnie a ujawnioną w pracy przebiegającej w naturalnych warunkach).

Zakres wykorzystania eksperyment¹.! w pełni kontrolowanego zmniejszają - niespotykane w takim wymiarze w innych naukach - wielostronne, sytuacyjne i osobowościowe uwikłania zjawisk psychicznych. Przeważnie ńie da sie ustalić całego szeregu czynników, których wpływ jest znany, a także przewidzieć możliwości zadziałania innych, nie rozpoznanych dobrze. Kie można także zazwyczaj dowolnie zmieniać warunków bez ryzyka, że się istotnie zmieni lub wprowadzi nowy przedmiot badania.

0 poważnym ograniczeniu zastosowania- eksperymentu w psychologii decydują względy humanitarne i etyczne. Kie zezwalają one np. na eksperymentowanie na żywym ludzkim mózgu, choćby wyniki takich badań mogły zrewolucjonizować naukę i uszczęśliwić ludzi. Kie można eksperymentować w dziedzinie wychowywania - badać jakie działania deformują rozwój jednostki, hanują go, kształtują negatywne cechy charakteru. Badacz może się jedynie zdać na przypadek (np. uszkodzenia urazowe mózgu, przypadki kliniczne dzieci zaniedbanych i trudnych, dzieci wychowane wśród wilków), który rzuhi nieco światła na pewne kwestie.

Ze stosunkowo dużym powodzeniem można eksperymentować w zakresie prawidłowości i uwarunkowań spostrzegania, uwagi, zapamiętywania, uczenia się, ćwiczenia nawyków. Można dość precyzyjnie ustalać warunki badania i mierzyć zachowanie się w zakresie poznawania (czas reakcji, poprawność itp.). Im bardziej jednak badane zachowanie się angażuje sferę uczuć, dążeii, postaw, tym bardziej wymyka się eksperymentowaniu w laboratorium.

Specyficzną dla psychologii formą eksperymentu, pomocną w badaniu tego rodzaju zagadnień jest eksperyment naturalny.

. rzeprowadzony w warunkach normalnych dla badanego (szkoła, dom, wycieczka itp.) przez znane dla niego osoby w sposób dyskretny, nie powoduje odczucia bycia badanym* normalna sytuacja (wyreżyserowana odpowiednio i kontrolowana w znacznej mierze oraz rejestrowana również w sposób nie oudzący obaw i napięć) wyzwala naturalne spontaniczne zachowanie się.