psychologia religii3

35

ność. Holi religijnych, podobnie jak i innych roli społecznych, trzeba się nauczyć w okresie dzieciństY.ia# naukowcy, tacy jak Dupre, mają rację, gdy twierdzą, że w naszych zlaicyzowanych społeczeństwach nie następuje to już w tak znacznym stopniu, Z drugiej jednak strony, każdy kto zapoznał się s tradycją religijną /czy to w formie opowiadań o postaciach mitycznych przez rodziców, czy przez pobieranie formalnych nauk religijnych, czy też przez uczestnictwo w rytuałach religijnych lub czytanie książok religijnych/ i w pamięci jego zachowały się tego rodzaju schematy, nadal może doświadczać intuicyjnie percepcji tego, co święte# Dla przykładu Sunden powołuje się na pamiętnik Daga Haonarskj&l&a, ukazujący człowieka, który ze względu na wykonywany zawód był pod bardzo silnym wpły?;em racjonalno-technicznego systemu odniesienia, a który mimo to stale odnosił się do religijnego schematu odniesienia, jaki stanowiła Księga Psalmów.

Doświadczenie religijne

7/ ten sposób dochodzimy do drugiego pytania, sformułowanego wcześniej. ^ł.V jaki sposób możliwe jest przejście od świeckiego i powszechnego układu odniesienia, stale wzmacnianego w społecznych interakcjach codziennego życia, do raczej niezwykłego religijnego układu odniesienia? ITie wystarczyłoby przecież samo zaktywizowanie religijnych schematów pamięciowych, ich aktywizacja zdarza się przecież często, na przykład przy okazji kazania, mimo to jednak owe zaktywizowane schematy bardzo rzadko, jeśli w ogóle, wywołują doświadczenie religijne# Innymi słowy, aby wyjaśnić doświadczenie religijne w kategoriach posnawcso-psychologicznych, nie wystarcza stwierdzić, że zaktywizowane zostają specyficzne schematy pamięciowe, w których skumalowana jest wiedza religijna. Należy również v/yjaśnie, jak to się dzieje, że zwykły program przetwarzania informacji, zestandaryzowany poprzez stałe wzmacnianie, przestaje być aktywny#

wydaje mi się, że problem ten nie został zbadany w wystarczający sposób przez psychologów poznania. Aby znaleźć prowizoryczną odpowiedź na to pytanie, przyjrzyjmy się pobieżnie pewnym sytuacjom, w których występują pewne fakty empiryczne, stanowiące dowód na to, że zarzucony zostaje zwyczajny sposób postrzegania rzeczywistości# V/ ostatnim dziesięcioleciu zebrano mnóstwo danych na temat zmian w zakresie poznania pod wpływem używania narkotyków psychoaktywnych, takich jak* marihuana, meskalina i psilocybina. Od najwcześniejszych czasów istnienia ludzkości, w wielu kulturach narkotyki te stosowane były ly- \ tualnie w celu wychodzenia poza świat dnia codziennego# ZsrLany peroep-