religia a kultura3

128 RELIGIA A KULTURA

n 51? Ludzie ci motywowani są dążeniem do zysku, podobnie jak w innych

~ dziedzinach interesów. Zyski te mogą osiągnąć, wymieniając kompen-

satory na inne nagrody.    _#    .    , .

( 0 Występujące u twórców grupy poczucie, że ich religia może byc intratnym przedsięwzięciem wynika z ich wcześniejszego zaangażowania się

^ w inny kult.

i 7. To wcześniejsze uczestnictwo zapewnia potrzebne doświadczenie i umiejętności do prowadzenia własnej grupy kultowej.

8: Produkcja pokupnych nowych kompensatorów jest najłatwiejsza do osiągnięcia poprzez łączenie wcześniej istniejących systemów kompensatorów w nowe konfiguracje bądź przez dalsze rozwijanie cieszących się powodzeniem „na rynku” systemów kompensatorów.

\9J Grupy kultowe są podobne do siebie, ponieważ elementy składowe kompensatorów, którymi operują, wzajem się przenikają (są świadomie włączone do tych systemów przez twórców tych grup).

10. Idee dla całkowicie nowych kompensatorów są rozwijane bardzo ostrożnie i włączane tylko w wypadku pozytywnej odpowiedzi „rynku'’ na przedłożoną przez założyciela grupy propozycję.

Nagrodą uzyskiwaną przez założycieli takich grup są pieniądze, niekiedy sumy sięgające wielu tysięcy dolarów miesięcznie.

Z uwagi na stopień wymaganego zaangażowania w życie grupy wyróżniamy trzy rodzaje grup tego rodzaju (Lofland i Richardson, 1984):

1.    Ginpy dla szerokiej publiczności - oferują bardzo niespecyficzne i słabe kompensatory, np. horoskopy, przepowiednie, nie mają stałych członków ani długotrwałych klientów. Przykładem założyciela takiej grupy może być np. Uri Geller, przedstawiający się ze swoimi zwolennikami jako posiadający właściwości czytania myśli czy przekształcania przedmiotów siłą woli.

2.    Kulty grup o specyficznych potrzebach - oferują bardzo specyficzne kompensatory, lekarstwa na poszczególne choroby lub rozwiązania problemów emocjonalnych. Posiadają one stosunkowo stałą klientelę bez uznawania jej za członków organizacji. Przykładem może być dwójka ^jpiński^u^drowcieli, jeżdżących kilka lat temu po Polsce i dokonujących rękoma operacji usuwania niebezpiecznych guzów z wnętrza

ciała, a następnie zabliźniających rany dotykiem rąk. Wiele osób leczonych przez nich towarzyszyło im w podróży do różnych miejsc w Polsce, aby nawet kilkakrotnie poddać się zabiegowi leczniczemu. Osoby te jednak nie tworzyły grupy, lecz raczej luźny zbiór osób podążających za skutecznym uzdrowicielem.

3.    Rimhy-lnfitpu/p - działające na podstawie bardziej wypracowanych systemów kompensatorów, opartych często na założeniach nadnaturalnych. Posiadają one zaangażowanych członków, np. Róźokrzyżowcy Artura Bella, który proponował poszczególnym osobom wstąpienie do elity rządzącej światem. Te ruchy, oparte początkowo na fałszerstwie, stawały się

często religiami pod wpływem członków, którzy zaczynali wierzyć w twierdzenia przywódcy.

Nowe ruchy religijne wywołują bardzo zróżnicowane i silne reakcje społecz-.ne. Reakcje te obejmują pełne spektrum ocen: pochwały, obojętność i potępię-nie. Spotkać można wygłaszane przez członków NRR entuzjastyczne pochwały wpływoi tych ruchów, wynikające z fascynacji propagowanymi przez nie nowymi formami duchowości i stymulowaniem osiągania przez wyznawców nowych etapów rozwoju osobowości. Niekiedy działalności NRR towarzyszy obojętność osób postronnych, wynikająca z ignorowania NRR jako marginalnych zjawisk w życiu społecznym. Można wreszcie spotkać pełne ich potępienie, oparte na przekonaniu, że są to zjawiska w pełni patologiczne, stanowiące zagrożenie dla zdrowia osób, które w nich uczestniczą oraz niebezpieczeństwo dla funkcjonowania struktur państwa, na terenie którego działają (Meyer, 1999). W wielu krajach zachodnich przygotowane zostały oficjalne raporty dotyczące tego czym są NRR. Raporty te można podzielić na dwie grupy (Richardson i Introvigne, 200 lj. Pierwsze z nich mają na celu całkowite zdezawuowanie tvch ruchów, zaś drugie akcentują^e^ho^    kryteinS^które mogą posłużyć do_oceny,

NRR, a co ~^Jyiin3zie,4rudnQŚć-w zajęciu wobecmieLi^noznacznego stano-w',^ka._

Do pierwszęj grupy można zaliczyć cztery.rodzaje raportów. Po pierwsze są to raporty, które dążą do wykluczenia NRR z kategorii zjawisk religijnych, a więc tych przejawów życia jednostek i "grup, które podlegają ustawowej ochronie. Nowe ruchy religijne są w tych raportach nazywane ^ultarm lub sekj tami, czyli organizacjami niemąjącymi podstaw do prawno-konstytućyjnej ochrony ze strony państwa. Drugi rodzaj raportów wskazuje, Jż.j?złonk.ostwo w NRR jest efektem.zahieg.dw .psychomanimilaeyinych. Przytaczane wcześniej teorie konwersji religijnej jako efektu prania mózgu są przykładem takich wyjaśnień. Warto, niejako na marginesie, dodać, że koncepcje psychomanipulacji jako przyczyny przystąpienia do mniejszościowej grupy religijnej stosowane były już w XIX wieku, kiedy decyzje o przystąpieniu do mormonów lub shaker-sów również interpretowano jako efekt działania pod wpływem sugestii hipnotycznej (Miller, 1983). Trzeci typ raportów to opinie osób, które odeszły z grupy rehgijnej i podjęły decyzję o walce z nią. Osoby te są traktowane jako eksperci wzakresie szkód, j ak i'e ’ p rży no sf p rzy rfal e żn ość do takiej grupy. Wreszcie ostatni - czwarty - z tego typu raportów to do.kumenty tworzone przez organizacje progrąmnxvoj^jjiiu^ęe się wa 1 ką^zNRR_l czyli tzw^ orgaui^cję.ąntykuItovyć.~

Raporty należące do pierwszej grupy dominują we francuskojęzycznej części Europy i w sposób znaczący przyczyniają się do postrzegania NRR jako jednego z najpoważniejszych zagrożeń i patologii współczesności.

'Druga grupa raportów ma odmienny charakter. Wskazują one na liczne niejednoznaczności dotyczące zjawiska NRR. Po pierwsze, brak jednoznacznie ąkceptowanej przez naukowców definicji tego czym one są oraz czym jest psy^ .chomanipulacja mająca w nich miejsce. PcTdrugie, na wątpliwy obiektywizm. £7.ę.Ś£LźróckLNie tylko osoby walczące z ruchami (byli członkowie lub organi-