religia a kultura9

60 RELIGIA A KULTURA

o dosłowne lingwistycznie przekładanie prawd religijnych z jednej tradycji religijnej na inną, lecz o przekład oddający kontekst pojęciowy oryginału w sposób właściwy dla innej tradycji kulturowe}..Osnąęża toakceptację faktu, że w innym kontekście kulturowym prawdy religijne mogą brzmjeTjnaćzcjj mimo tego za-chosyując -swoją zasadniczą treść. Dzięki stosownym zabiegom translacyjnym treść ta zostanie zrozumiana w sposób identyczny, jak ma to miejsce w tradycji, z której dokonuje się przekładu.

Taki typ kontaktu międzyreligijnego zakłada, źe jedna religia coś „daje”, natomiast inna to coś „przyjmuje”. Model ten powstał na gruncie chrześcijaństwa i.jego głównym założeniem jest twierdzenie, iż podstawowe trescTJdokny-ny chrześcijańskiej mają charakter ponadkulturowy, zaś ich otoczka czy sposób wyrazu mogą ulegać dowolnej wymianie jako, vY.gTV^nc>^c rzeczy, mało istotne.

Bliższe przyjrzenie się próbom wyodrębnienia kluczowych elementów*takie-go podejścia wskazuje na fakt, źe Jculturajęst jpostrzegana_mtajjako_ęzyiinik drugoplanowy, który musi ulec całkow-icie podporządkowaniu nadrzędnym treściom zawartym w doktrynie religijnej. Jak się wydaje, można zaryzykować twierdzenie, że treści objawienia są w tym modelu traktowane jako całkowicie wolne od kontekstu kulturowego; wchodząc^ w kontakt z nową kultur^jnogą przyjmować jej język i sposób wyrazu, by stać się zrozumiałe dla osób. które do tej kultury należą.

j Milcząco przyjętym założeniem w ramach tego modelu jest założenie o identyczności strukturalnej wszystkich kultur, o możliwości przełożenia każ-degćr&spektu jednej kultury na analogiczny a spęk t_w ijui^Jću hu rze• Mówiąc językiem psychologicznym, zakłada się równoważność podstawowych aspektów' wszystkich kultur, umożliwiającą dokonyw-anic powyższych zabiegów adaptacyjnych. Założenie takie przypomina starania czynione na gruncie psychologii międzykulturowej (a nie kulturowej), a mające na celuj2I^^^5UłSoyyąłiia narzędzi pomiaru psychologicznego, wypracowanych^na gruncie kultury zachodnioeuropejskiej dó'l?adań osób'ńareżąćycłf do kultury afrykańskiej czy hinduskiej. Sensowność takich zabiegów^zalęży óduśtafen ia równoważności całego szeregu aspektów obu kultur i równoważności \^młarów^ podlegających opera-cjonali/acji w zastosowanym narzędziu pomiaru. Bez, takiego wstępnego kroku przenoszenie narzędzi pomiaru z jednej kultury do drugiej Jest. nieuzasadnione, a uzyskiwane wyniki są obciążone poważnym błędem. W modelu translacyjnym takiej refleksji brakuje.^Doininuje bowiem przekonanie, że możliwe jest odrzu-"cetfie kulfuryTw^ ramacm której religia istnieje, oraz docieranie do jądra treści religijnych, istniejących niezależnie od kultury.

Doskonałym przykładem praktycznego zastosowania modelu translacyjnego są prace Davida Hasselgrayc’^ teologa, ale również misjonarza ewangelickiego, który przez 12lat^raćbwaT wJapon i i. Pokazuje on w swoich analizach dynamikę procesu działalności misyjnej, nastawionej na docieranie do możliwie szerokiego kręgu odbiorców z innej kultury niż chrześcijańska. Wskazuje^rią...konieczność dokonania wstępnej dekontekstualizacii własnejjeligii pr%£mh>jona-rza.^po loraby dotrzeć do jej istoty, a następnie dopiero dostosowaćj§Jo kontekstu kultury, w ramach której ma ona zostać p_rzekazan^_Dckontckstualizacją/ polega na umiejętności odrzucenia ..drugorzędnych” wobec zasadniczej treści, sposobów ich prezentacji w danej tradycji religijnej, po to_Łabyjgówne przesłanie zawarte w danej rcjigii mogło dotrzeć do psób z innego kręgu kulturowego. Prżeszkodjna drodze do uzyskania takiego rezultatu analizy traoycj i~rcl igijnej jesjrtrudńóśff w wyzwoleniu się od zasadniczej siatki pojęciowej występującej we własnej tradycji religijnej, która" w'przewalającej liczbie wypadków jest tradycją judeochrześcijańską.

W zależności od kontekstu kulturowego akcentowane mogą być jednak róż-nc aspekty doktryny chrześcijańskiej. W kontekście kultury chińskiej będzie to możliwość ^osiągnięcia pełni rozwoju życia duchowego, tylko poprzez przyjęcie wiary w Chrystusa, w kontekście kultury hinduskiej zaś - możliwość uwolnienia się od złej karmy poprzez zbawienie, umożliwiające dostrzeżenie nierzeczywi- i stości .tejjśarroy (Hasse!grave, 1978, 1989).

, .

3.2. Model antropologiczny

U < <^,ya \v> eJ '■ 6- '^L!/ '    , I, n r

....J

Próbując usytuować model antropologiczny w stosunku do modelu translacyj-nego, wypada stwierdzić, źe lokuje się on na przeciwległym końcu kontinuum opisującego identyczność kulturową osoby mającej przyjąć'nową tradycję reli- . gijną. Model translacyjny jest skoncentrowany na zachowaniu identyczności kulturowej przekazywanych treści, podczas gdy model antropologiczny - na zachowaniu identyczności kulturowej ich odbiorcy.

Założeniem modelu jest uznanie obecności Boga w każdym człowieku. Zadaniem teologii, na której opiera się działanie misjonarza, jesuiostrzeżenie sposobu przejawiania się tej obecności. Przeszkodą nie jest odmienność religijna. Obecność ta przejawia się poprzez relacje między członkami danej społeczności, ich poczucie dobrostanu, przeżywanie doświadczeń pełni istnienia. Kultura musi być uwzględniona w tym wypadku nie jako przypadkowa i łatwo wymienialna „otoczka” dla „istoty” reiigii, lecz jako równoważną .część przekazu religijnego. Tak więc wychodząc ze swoim przekazem religijnym do osób, które go nie znają, należy założyć, że, jak mówi Warren, i,Bóg był tutaj już przed nami*⁴: (Warren, 1963). Oznacza to uznanie, że forma i treść tekstów doktrynalnych;są uwarunkowane kontekstem kulturowym, z którego się narodziły. Stąd, mówiąc obrazowo, wprowadzenie nowej tradycji religijnej na danym terenie nie.oznacza funkcji sprzedawcy klejnotów oferujących je nowemu nabywcy, lecz raczej -funkcję poszukiwacza skarbów, pragnącego odkryć nieznane.bogactwa na no.-., wym dla siebie terenie (Rush, 1978).

Uznając fakt kulturowego uwarunkowania wyrazu chrześcijaństwa w danym miejscu, przyjmujemy twierdzenie, że to kontekst kulturowy warunkuje.przeszywaną treść, a nie treść warunkuje sposób przekazu.