religia a kultura7

156 RELIGIA A KULTURA

lub zakonne. C^ąnj.cz^n^wskutek takiego trybu życia ppżiom stymulacji sen-\sorycznej sprzyjajątwartosci na przeżycia mistyczne. Rezultatem izolacji jest 1 zablokowaniaprocesu5rźęfwarż^i^ińfonpącji w ramach istniejąęych struktur '-poznawczych i spowodowanie dezintegracji spostrzegania otaczającej rzeczywistości.

Wpływ środków psychotropowych

Ważną próbą zrozumienia ASC były analizy tych stanów, przeżywanych pod wpływem środków psychotropowych.    (1966), na podstawie

obserwacji reakcji badanych przez siebie osób na zażycie narkotyków, zaproponowali następujący czterostopniowy model przebiegu tych przeżyć:

-    Stopień pięrwszy^Iseńśofyczny_

Charakteryzuje się on zwi^kszenieiir.os.tr^ści, a jednocześnie deformacją peręepęji-otaczających badanego przedmiotów. Faza ta występuje mniej więcej w pół godziny po zażyciu narkotyku. Przedmioty spostrzegane są jako składające się z wielu małych kolorowych i migocących punktów. Po chwili te przedmioty wydają się zbliżać i nacierać na człowieka. Zostają zaburzone stosunki przestrzenne, przestaje istnieć pionowo-poziome ustrukturowąnję przestrzeni. Następuje~deSirtóinafyźacj?Tp^e3u"j^    jnformacji, kontrolującego

zazwyczaj~5rżebteg~procesów poznawczych.

Deautomatyzacja ta doprowadza do uświadomienia sobie oddziaływania tych bodźców, które zazwyczaj zostają odfiltrowane, jako nieistotne dla funkcjonowania jednostki. Prowadzi to do dostrzeżenia w otoczeniu muóstwą_nowych szczegółów, nowych cech, w znanych skądinąd obiektach. Z kolei następuje przeżycie fąscynacjrjgfleksji iilozoflczno-religijnych^poczucja jedności- z całym św i atem^bed ącego bezpośredTilh^śknfkiem zaburzenia poczucia granic między sobą a otoczeniem. Dzieje się tak, gdy badani dysponują odpowiednim systemem odniesienia, wytworzonym na podstawie znajomości opisów' takich przeżyć.

-    Stopień drugi - wspomnieniowo-analityczny

Poziom ten jest osiągany w kilka godzin po zażyciu narkotyków. Mijają wówczas zaburzenia i zaostrzenia percepcji, najomjast_następuje ,,odj)ąmi£ląiiie^ dawnyclątreści,_\vspomnień i wypartych uczwLfnp. uczucia winy).* Jest to sta-~tltum7 w którym badani osiągająlepszy wgląd we własne problemy.

-    Stopień trzeci - symboliczny

Kolejny poziom przeżyć osiągany jest, zdaniem autorów prezentowanego modelu, przez aie^ięcei niż 40% badanych. Występują w nim ^wyobrażenie i uświadomienie jobie obrazów wydarzeń hjątofyęznych j mitycznych. Badani przeżywają wydarzenia z własnej biografii, występujące w postaci wydarzeń mitycznych. Biorą oni również udział..(w wyobraźni) w ceremoniach i rytuałach religijnych..(szczególliTe^w ceremoniach inicjacji). Stadium to prowadzi, zdaniem autorów modelu, do rozwoju i większej dojrzaloścjosobowości. Jest ono

szczególnie ważne, gdyż współczesne społeczeństwo, wskutek sekularyzacji wzorów kultury, dostarcza zbyt mało wzorów rytuałów przejścia między różnymi etapami życia oraz innych mitycznych symboli dla ważnych momentów w życiu jednostki.

ć- Stopień czwarty - integracji

Jest to najrzadziej osiągany poziom przeżyć wywołanych zażyciem narkotyków.

Z 206 osób poddanych..obserwacji osiągnęło go tylko 11 badanych. Jest to stadium, w którym osiągnięta zostaje przez badanych nowa integracja psycKir.z-na, prowadząca do przemiany wewnętrznej struktury systemu wartości. Jest to Stan, który przez,Jkaźdeao-z badanych był określony jako religijny, jako konfrontacja z Istotą. Bytu,.Rogiem, Ostateczną,.Rzęc^y/istaścią^Jreść tego prze-żyćlal5yła traktowana w wypowTedźiach z dużą pęwnośchg.a dalszym potwierdzeniem tego przeżycia była zmiana hierarclui cęlóvy,j'e.ąlizp\yąnych.przę?_ba-danych w późniejszym życiu.

Jednym z najbardziej znanych i najczęściej cytowanym w literaturze eksperymentem, dotyczącym wpływu narkotyków na przeżycia religijne,jest eksperyment, który wjatach 60. przeprowadził Walter Pahnkę.XJj)63). Grupę badaną stanowiło 20..studentów Jg&lpgiii]fO^jijctTptrżymąlo.P2 30 mg psilocybiny,

podano^pjącębo^ w skład którego wchodził kwas nikoty^ nowy^ wywołujący uczucie.ciepła i pjęeżenia skóry, lecz niewywierający wpływu na układ nerwowy.

W ten sposób zniwelowano różnicę wynikającą z innych oczekiwań osób, które otrzymały środek aktywny, i tych, którym podano substancję neutralną. Wszyscy badani zostali następnie zgromadzeni w kaplicy seminarium, którego byli studentami, i przez ^łośiiik.słuchali -mszy wielkopiątkowej, odprawianej w świątyni w innej części budynku. Wypowiedzi badanych, dotyczące ich przeżyć, były nagrywane zarówno natychmiast po skończonym nabożeństwie, jak i kilkakrotnie po, w przeciągu następnych 6 miesięcy. Ponadto badani opracowywali szczegółowe pisemne sprawozdanie z odczuć w trakcie eksperymentu. Nagrania, wywiady i sprawozdania były następnie przedmiotem oceny,3 nieza-_ lężnychjkspertów, posługujących się opracowanymi przez autora eksperymentu kryteriami doświadczenia religijnego, opartymi na propozycjach Jamesa i Sta-ce’a. Nikt z ekspertów.Jiia.wiedziął. czv ocenia mątęriąły^pochodzgce z grupy kontrolnej^ czy eksperymentalnej. Tak więc plan eksperymentu miał w założeniu spełniać kryteria podwójnej ślepej próby. Analiza statystyczna ocen poszczególnych wypowiedzi wskazuje, że doświadczenia tych osób₂ które otrzy^ mały psilocybinę, znacząco częściej byly^óeffianej3rzez el{spertów jako do-ś^^adćżema religijne niż doświadczenia tych badanych, którzy stanowili grupę kontrolnąTEksperyment ten zasługuje na uwagę również dlatego,'Te stanowF pTóCęjiwolnienia się od subiektywizmu samqoęeny.P-SÓhiądanych,-kwalifikujących własne doświadczenia jako religijne lub niereligijne w świetle posiadanych wcześniej oczekiwań. Samoocenę zastąpiono tutaj zewnętrzną oceną, dokonaną przez ekspertów dysponujących z góry ustalonymi kryteriami kwalifika-