S Górski Metodyka Resocjalizacji (3)

Biorąc pod uwagą powyższe rozróżnienia, wzajemne relacje między jednostkami niedostosowanymi i wykolejonymi społecznie można przedstawić w postaci schematu 1 (kategorie wykolejonych przestępczo I obyczajowo omówione są w następnym paragrafie).

Schemat 1    , ,

niedostosowani społecznie

wykolejeni ipołeczne

wykolejeni    wykolejeni

przestępczo    obyczajowo

gluti i niew doroł, upośledzeni u-nyiłowo. przewlekłe chorzy i kalecy

Trzeba jednakże wyraźnie podkreślić, że nie każde zachowanie niezgodne z rolą społeczną jest przejawem wykolejenia. Aby można było je tak sklasyfikować, musi ono:

-    stanowić reakcję jednostki na społeczne oczekiwania (obowiązujące normy);

-    odznaczać się antagonizmem destruktywnym wobec ogólnie uznanych norm i wartości.

Nie będzie więc przejawem wykolejenia zachowanie wychowanka, który nie wykonał polecenia wychowawcy, ponieważ nie usłyszał, albo też nie zrozumiał treści polecenia. Będzie nim natomiast takie samo postępowanie podopiecznego, który dobrze zrozumiał o co chodzi i jest w stanie to wykonać, lecz zignorował wolę wychowawcy, ponieważ się z nią nie zgadła, bądź też np. chce go zdenerwować.

Drugi z wymienionych warunków dotyczy antagonizmu destruktywnego. Otóż zachowania człowieka mogą mieć charakter antagonistyczny wobec norm społecznych w sensie konstruktywnym, bądź też w sensie destruktywnym. Z antagonizmem konstruktywnym mamy do czynienia wówczas, gdy jednostka przeciwstawia się aktualnym wartościom i normom społecznym wskutek uznania wartości i norm Innych, przeciwstawnych obowiązującym. Takie postępowanie cechuje np. rewolucjonistów, których w żadnym razie nie możno nazwać wykolejonymi społecznie. Inaczej natomiast ma się rzecz z antagonizmem destruktywnym, który stanowi konsekwencję egoistycznych i partykularnych postaw jednostki. Tego rodzaju przeciwstawianie się wszelkim normom społecznym, niezależnie od ich treści i charakteru stanowi cechę wykolejenia społecznego. Specyficzną zatem właściwością osób wykolejonych jest przejawiany przez nie antagonistyczno-destruktywny stosunek do norm (prawnych, moralnych, obyczajowych) regulujących współżycie ludzi w każdym szerszym społeczeństwie. Są to więc jednostki niedostosowane do żadnego społeczeństwa.

Dotychczas ujmowaliśmy wykolejenie społeczne jako pewne zachowania, charakteryzujące się określonymi cechami. Jednakże zachowania te stanowią jedynie zewnętrzną warstwę tego, co składa się na wykolejenie społeczne. które można określić jako trójpoziomowy model obejmujący ⁷;

1) przejawy różnych odmian wykolejenia społe-« /nrgo, zwane także manifestacjami (antogonistyczno-detruktywne zachowania);

?) stany osobowości, które stanowią źródło pirojowów wykolejenia;

I) przyczyny (czynniki) wytworzenia się wymienionych '.tonów osobowości oraz przejawów wykolejenia.

/rozumienie związku między tymi trzema elementami ftkln.l. wyml jest niezwykle istotną sprawą dla praktyki Wychowawczej. Związek ten można sformułować nastę-Zachowania antagonistyczno-destruktywne są

uhntem określonych zmian osobowości jednostki. Te •t.mówią skutek działania różnych, zewnętrznych Miętrznych czynników (przyczyny) wpływających na n*-mImj w toku jej socjalizacji. Wynika stąd. że wszel-uillowanla oddziaływań wyłącznie na niepożądane hlri wychowanka, z pominięciem pracy nad je-oiclą I usuwania przyczyn - nie mogą przy-••• Mifclwonych skutków wychowawczych. Zatem wychowawcze, jeżeli mają być skuteczne, po-

Wf< ho*<w/0 tptoc/aliłu/gce. Warszawo 1978. s. 98-