S Górski Metodyka Resocjalizacji (10)

Dlatego trudno byłoby wyróżnić odrębne kategorie osobowości jednostek wykolejonych, chociaż dawniej próby takie były czynione. Można jednakże wskazać takie cechy stanu osobowości, które są wspólne osobom wykolejonym zarówno obyczajowo, jak i przestępczo. Przeprowadzona pod tym względem analiza wskazuje, że osobowość jednostek wykolejonych społecznie charakteryzuje się rysami neurotyzmu i psychopatii, chociaż symptomy tych stanów występują u nich w różnych proporcjach. U jednych więc dominują cechy neurotyczne, u innych zaś - cechy psychopatyczne, u jeszcze innych natomiast jedne i drugie cechy występują w tych samych proporcjach.

Tak więc stan osobowości poszczególnych jednoste wykolejonych, da się opisać na kontinuum „neurotycz ność - psychopatia”, pod względem trzech podstawo wych cech, odróżniających stan neurotyczności od stan psychopatii. A mianowicie: poziomu lęku. poziomu syn Jonii i poziomu agresywności ³⁵.

Osobowość jest tym bardziej neurotyczna, im wyższ poziom lęku i syntonli przejawia jednostka oroz jedno cześnie im mniejszy cechuje ją poziom agresywności Natomiast, im niższy lęk i poziom syntonii charakteryzu je jednostkę oroz Im wyższa jest jej agresywność, tyr bardziej osobowość jednostki jest psychopatyczna Za leżności te przedstawia schemat 3.

Schemot 3

m«ix.

» C. Czopów 342.

Wychowania resocjalizujące. Warszawa 1978.

t.

Linia pionowa oznacza miarę (od minimum do maxł-mum) natężenia danej cechy. Wymiar poziomy zaś jest zbiorem stanów osobowości, zawierajqcych się między modelowym (idealnym) stanem nęurotyczności i psychopatii. Tak np. osobowość umiejscowiona w punkcie B jest bardziej neurotyczna niż psychopatyczna (wysoki poziom lęku I syntonii oraz niski pozim agresji). Nato-miost osobowość zlokalizowana w punkcie C jest bardziej psychopatyczna niż neurotyczna (wysoki poziom agresji oraz niski poziom lęku i syntonii). Zwraca tu uwagę stan osobowości określony symbolem A. Jak widne, stan ten zawiera w jednakowej mierze cechy neuro-tyczności i psychopatii. Nie można więc nazwać go ani neurotycznym, ani psychopatycznym. Do wyjaśnienia tell problemu wrócimy w dalszej części niniejszej pracy.

Biorąc pod uwagę osobowościowe podłoże wykolejeniu społecznego, można więc wyodrębnić wykolejenie neurotyczne I psychopatyczne. Sc? to dwa, krańcowo odmienne, zasadnicze stany psychiki, o ściślej jej sfery emocjonalnej. Rozróżnienie to jest niezwykle istotne dla pinklyki wychowawczej, ponieważ wyznocza d i a melin Inie odmienne sposoby postępowali l o resocjalizującego. Innego postępowania Wymaga likwidowanie cech nęurotyczności, a zupełnie Iftnrao - eliminowanie rysów psychopatii.

'•i liarokteryzujemy teraz wiodące cechy nęurotyczności | fMychopatll osób wykolejonych społecznie.

Cechy nęurotyczności

Ztisodnlc/ą cechą nęurotyczności jest I ę k^S6. który [)•/* odróżniać od strachu. Strach jest to bowiem ro-| oinocjł odczuwanej na skutek jakiejś uświadamiani/y« /yny. Człowiek odczuwa strach przed zagroże-wyr/ądzenlim zła, niebezpieczną sytuacją itp. Lęk mluit towarzyszy człowiekowi w każdej sytuacji i bez i' uchwytnych, świadomych przyczyn.

nlo ma źródeł w otoczeniu człowieka. Jest to iii ilraclm, którego uwarunkowanie znajduje się

........ Ntniroiyesiia oioboivoić nanych ciotów. Warszawo