s11 3

REALIZM

państw rośnie, włączają się one w politykę poza swymi granicami oraz starają się kontrolować i kształtować środowisko zewnętrzne. Potęga jest wykorzystywana w bezpośrednim działaniu państw, odnosi się do zdolności i zasobów, za pomocą których jedne państwa mogą wpływać na drugie^{1 2}. Celem państw jest maksymalizacjia wpływu, będącego rezultatem ekspansji terytorialnej, a nie maksymalizacja zasobów, które mogą jednak być wykorzystane do realizacji celu głównego”.

Państwa status qito, czyli takie, które są zadowolone ze stanu posiadania, maksymalizują wpływ w inny sposób niz państwa rewizjonistyczne. Zarówno rewizjonizm, jak i dążenie do utrzymania status quo są wynikiem łącznego oddziaływania poziomu satysfakcji, prestiżu, zasobów i zasad obowiązujących w systemie. Rozkład satysfakcji i niezadowolenia z aktualnego stanu stanowi podstawę sojuszy.

W kategoriach ekonomicznych realiści ncoklasyczni są merkantylis-tami. W polityce zagranicznej liczy się przede wszystkim potęga będąca w dyspozycji rządu. Dlatego państwo, które łatwiej sięga do narodowych zasobów, prowadzi skuteczniejszą politykę zagraniczną. Jeśli elity są podzielone, państwo mc mo/c skutecznie przeciwstawić się zewnętrznej presji strategicznej. Z tego powodu często nie równoważy potencjalnego przeciwnika wystarczająco skutecznie. Decydujący wpływ na zachowanie państw ma potęga relatywna, określana w stosunku do innych państw. Nic oddziałuje ona jednak bezpośrednio, musi być ..przetłumaczona" przez działania podejmowane na poziomie państwa. Innymi słowy, w pływ czy nników systemowych jest filtrowany poprzez percepcję decydentów.

Ponieważ polityka wewnętrzna wpływa na zachowanie państw, nic wszystkie i nie w każdym czasie zachowują się zgodnie z jednym modelem uniwersalnej racjonalności”. Są państwa pokojowe, nastawione na zapewnienie bezpieczeństwa, są i zaborcze, dążące do zdobyczy terytorialnych i podporządkowania sobie innych. Przyczynę konfliktów stanowią państwa rewizjonistyczne, dla który ch pokój nie jest wartością nadrzędną, lecz służy interesowi dominujących potęg. Podejmują one ryzyko nawet wbrew własnemu bezpieczeństwu, traktując wojnę jako użyteczny środek, poprawiający ich relatywną pozycję”.

Realiści neoklasyczm podkreślają wpływ uwarunkowań wcwnętrznycł na politykę zagraniczną państwa. Ich stanowisko wydają się potwierdzał przewartościowania w polskiej polityce zagranicznej w ostatnich latach Gdy r/ąd Prawa i Sprawiedliwości budował politykę zagraniczną na ścisłyn sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi i sąsiadami z regionu (państwa baltyc kie, Ukraina, Gruzja), rząd Platformy Obywatelskiej oparł ją na stosunkacl z Niemcami. Wpływ na kierunek polskiej polityki zagranicznej mają zaten nie tylko uwarunkowania systemowe, czyli miejsce państwa w struktur/i systemu międzynarodowego, które się przecież zasadniczo nie zmieniło lecz także uwarunkowania wewnętrzne, układ sit politycznych w kraju i spo sób percepcji stosunków międzynarodowych przez decydentów, któn uwzględniają realiści neoklasyczm.

Potęga jest instrumentem, za pomocą którego państwa realizują swoji cele. Decydujące znaczenie ma jednak nic obiektywna potęga narodo wa, ale postrzeganie jej przez decydentów, którzy dokonują wyboróv w imieniu państwa. Randall L. Schweller wykorzystał dane z projckn Korelaty Wojny, by zmierzyć relatywną silę państw. Składa się na nią bę dąca w bezpośredniej dyspozycji potęga militarna, potęga przemysłowa która określa zdolność do prowadzenia wojny, oraz potencjał dcmogra ficzny, determinujący możliwości zwiększania zaangażowania w wojnę⁰⁴ Zdaniem badacza zła ocena równowagi sil doprowadziła Niemcy, two rżące jeden z biegunów systemu międzynarodowego, do zainicjowani; drugiej wojny światowej. Związek Radziecki mylnie postrzegał łiurop* jako trzybiegunową (a nic dwubiegunową), z Francją i Wielką Brytani; jako osobnymi biegunami. Oczekiwał wojny wyniszczającej między mo carstwami europejskimi, tak jak podczas pierwszej wojny światowej. Jed nak upadek Francji zniweczył te nadzieje⁰¹. Dla utrzymania równowag istotne jest zatem to, czy państwa status qao są skłonne płacić za utrzy manie systemu oraz jak silny jest ich sojusz w stosunku do sojuszu państv rewizjonistycznych.

Według zalozeń realizmu ncoklasycznego autonomia i władza aparati państwa wobec społeczeństwa jest zmienną pośredniczącą. Polity kę zagra niczną prowadzi rząd, a nic cale państwo. Fareed Zakaria sformułował roz różnienie między potęgą narodową, o której decydują zasoby materialne

1

*    Willum C. WoMfonh. The Busne Balance: Power and Perceptron Tunr% the Cold Witr, Iihaco ComcU Uniworty Press 1993. $. A.

^M pjfcciJ Zttlaiia, Fum Weotih to Fonrer. The Urmual OrtRins of America i World Kole, Princeton PrnKclon Unncrsity Press 1998, i. 19.

*    GLtscr, Reattim. $. 19-20.

2

   Randal L Schwdkc. fteorrahun i Status Quo Bm: What Security Dikmma, „Security Siodies" 1996, l. 5. nr 3, ². 103—104; Charles L. GLaser. Rcgtonal TheoryoJInternationa! Mttics: The l²gic ojCompcutton cuvl Cooperation. Princeton. Princeton Univcrsity Prc» 2010.». 37. Palrz tale/ Rancl.il I, Schweller. BandAVgotunj(forP/vfii BrOtUt/if: the Kf.iuonut State Bock In. Jnlernation. Security" 1994, i. 19. nr U 72-107,

“ Randa! L Schweller, DeaJty lmbolii/xe> Teipotanty and llitSer's Strateg? oj Worid Coiyuat, No York. Coturr.bu Umve«tiy Prev> 1998, s. 26-27.

*' Ibklcm.s. 168.