s33 2

2.3. Debata między realizmem a idealizmem 81

powinno być zrozumienie świata, a nie zmienienie go; bez tego rozgraniczenia nauka ześlizguje się w sferę programu politycznego i ideologii. Morgenthau wprowadził myślenie teoretyczne do polityki międzynarodowej poprzez określenie istoty i ram tej dyscypliny naukowej. Dostarczył nowego paradygmatu - paradygmatu realistycznego - który zastąpił dotychczas dominujący paradygmat idealistyczny. Proponując określony sposób patrzenia na świat, ukształtował sposób myślenia teoretyków i praktyków o polityce międzynarodowej¹.

W sposób teoretycznie uporządkowany usiłował odkryć siły rządzące sferą między narodową, wyszukać regularności w zachowaniach aktorów oraz zrozumieć ich błędy, co być może pozwoli uniknąć ich w przyszłości. Jest to krok naprzód w stosunku do Carra, który poddał gruntownej krytyce idealizm, ale jednak nie przedstawił alternatywnej koncepcji. Podobnie jak Carr. przestrzega! przed niebezpieczeństwem mesjanizmu w polityce zagranicznej oraz przed uzasadnianiem wyższymi celami polityki nastawionej na realizację własnego interesu, dopuszczającej naruszanie żywotnych interesów innych państw². Ogłoszenie Politics Among .\ations zakończyło okres nauki nadzwyczajnej i rozpoczęło okres nauki normalnej w rozumieniu Thomasa Kuhna. Paradygmat realistyczny dominuje teorię i praktykę stosunków międzynarodowych do dnia dzisiejszego, a Morgenthau jest wzorem do naśladowania dla autorów swojego i następnych pokoleń.

2.3. Debata między realizmem a idealizmem

Katalizatorem powstania realizmu była krytyka założeń idealistycznych i poczynali Ligi Narodów. Krytyka ta stanowiła zarazem wątek przewodni tzw. pierwszej wielkiej debaty w teoriach stosunków międzynarodowych, toczonej w latach 1930-1950 między realizmem a idealizmem. Założenia idealizmu zostaną omówione w rozdziale trzecim. W tym miejscu możemy stwierdzić, że oba nurty różnią się zasadniczo: realiści utrzymują, że naturę ludzką charakteryzuje zło. podczas gdy idealiści dostrzegają w niej dobro. Dla realistów podmiotami stosunków międzynarodowych są suwerenne państwa, natomiast dla idealistów są to jednostki ludzkie. Realiści analizują realny świat. taki. jakim jest on w rzeczywistości, naturę człowieka i istotę konfliktu, idealiści zaś koncentrują się na normatywnych założeniach, świecie takim. jaki powinien być. na prawach człowieka i istocie współpracy.

Realiści postrzegają stosunki międzynarodowa jako domenę konieczności, to człowiek powinien dostosowywać się do środowiska, system międzynarodowy jest wytworem państw najpotężniejszych. Idealiści widzą stosunki międzynarodowe jako domenę możliwości, w tym możliwości kształtowania środowiska zgodnie z potrzebami człowieka, postęp osiąga się w wyniku międzynarodowej współpracy. Realizm przypisuje znaczenie relacjom sił. sprzeczności interesów i egoizmowi, natomiast idealizm relacjom preferencji, harmonii interesów oraz postawom altru-istycznym.

Realiści nie uznają praw człowieka za znaczącą siłę wpływającą na stosunki międzynarodowe. Prawna te są epifenomenalne wobec siły i jej rozkładu w systemie międzynarodowym, mogą nawet stanowić zagrożenie dla stabilności, podważając suwerenność państw jako zasadę organizacyjną systemu międzynarodowego. Dla

1

   John A. Vasquez. The Enduring Contributions oflians J. Morgenthau s .Politics Among Na-tions". .International Studtes Notes" t. 24. nr 1 (1999).

2

   Vasquez. The Enduring Contributlons oj Hans J. Morgenlhau'$.