s4(1)

LIBERALIZM

Państwa demokratyczne pozytywnie postrzegają inne demokracje, ponieważ wiedzą, że występują w nich wewnętrzne ograniczenia na użycie sity. Są nastawione pokojowo, a w sytuacjach kryzysowych opowiadają się za negocjacjami i utrzymaniem status quo. Pozytywne doświadczenia umacniają więzy społecznej i gospodarczej współzależności¹. Dyktatury są bardziej agresywne, nie funkcjonują w nich bowiem ograniczenia instytucjonalne i normatywne.

Teoria demokratycznego pokoju rozwija się w dwóch wariantach: monadycznym i diadycznym. Nurt monadyczny zakłada, zgodnie z przedstawionym argumentem instytucjonalnym, że demokracje są generalnie bardziej pokojowe niż niedemokracje. Nurt diadyczny przyjmuje z kolei, że demokracje nie są generalnie bardziej pokojowe niż niedemokracje, jednak zgodnie z argumentem normatywnym powstrzymują się przed użyciem siły wobec innych demokracji. Demokracje mogą być bardziej efektywne w użyciu sity, ponieważ są zwykle potężniejsze od niedemokracji². Możliwość wojny między państwami zależy więc od ich ustroju (rys. 5.1).

Rysunek 5.1. Skłonność państw do wojen ze wzglądu na ustrój Źródło: opracowanie własne.

Realiści twierdzą, że o polityce zagranicznej państw nie decyduje ich ustrój, lecz interesy i uwarunkowania strategiczne. Wojna jest tak samo prawdopodobna między dwiema demokracjami (relacja 1), między demokracją i niedemokracją (relacja 2) oraz między dwiema niedemokracjami

Demokratyczny _pokój

(relacja 3). Zarówno nurt monadyczny, jak i diadyczny teorii demokratycznego pokoju przyjmuje z kolei, że wojna między demokracjami (relacja 1) nie występuje, a wojna między niedemokracjami (relacja 3) zależy od konkretnych uwarunkowań strategicznych.

Nurty te różnią się natomiast w ocenie prawdopodobieństwa wystąpienia wojny między demokracją i niedemokracją (relacja 2). Wariant monadyczny utrzymuje, że wojna jest w tym wypadku mało prawdopodobna z powodu występowania w państwie demokratycznym ograniczeń instytucjonalnych. Ludzie nie chcą ryzykować życia i tracić mienia na wojnie, niezależnie od tego, czy byłaby ona prowadzona z państwem demokratycznym czy autorytarnym.

Wariant diadyczny głosi z kolei, że wojna między demokracją i niedemokracją może być bardziej prawdopodobna niż między dwiema niedemokracjami. Poza uwarunkowaniami strategicznymi państwa demokratyczne kierują się bowiem także poczuciem zagrożenia ze strony państw autorytarnych, w których władza wykonawcza nie jest poddana kontroli społeczeństwa. Zgodnie z poglądem Kanta sam fakt sąsiedztwa z państwami niedemokratycznymi rodzi zagrożenie, dlatego państwa demokratyczne w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa będą żądać, aby inne państwa również wprowadziły ustrój demokratyczny. Tymczasem państwa niedemokratyczne będą dążyć do likwidacji ustroju demokratycznego u swoich sąsiadów, widząc w nim zagrożenie dla swojego bezpieczeństwa. Wynika z tego, że wojna między państwem demokratycznym i niedemokratycznym jest bardziej prawdopodobna niż wojna między dwoma państwami niedemokratycznymi.

Reprezentanci nowej fali badań nad demokratycznym pokojem przyjmują poziom analizy systemu międzynarodowego. Twierdzą oni, że w długim okresie system międzynarodowy działa jak mechanizm selekcyjny, który sprzyja demokracji. Związek pokojowy będzie się rozszerzać w wyniku oddziaływania mechanizmu spillover i międzynarodowej socjalizacji³.

Inny nurt w ramach teorii demokratycznego pokoju koncentruje się na badaniu przystosowania państw o różnych ustrojach do prowadzenia wojen. Według dominującego poglądu demokracje skutecznie konkurują z niedemokracjami w dziedzinie gospodarczej, nie mają jednak predyspozycji do prowadzenia wojen. Badania empiryczne wskazują jednak, że wojny prowadzone między demokracjami i niedemokracjami te pierwsze częściej

1

   John M. Owen, How Liberalizm Produces Democralic Peace, „International Security” 1994,1.19, nr 2, s. 142. Patrz także John R. Oneal, Bruce M. Russet, The Classical Liberals Were Righl. Demo-cracy, Intenlependence, and Conflict, „International Studies Quarlerly” 1997, l. 41, nr 2, s. 267-294.

2

   Cornelia Navari, Liberalista, w: Paul D. Williams (red.), Security Studies: Aa Introduction, London, New York: Routledge 2008, s. 37.

3

Evan Harrison, The Democralic Peace Research Program and System-Level Analysis, „Journal of Peacc Research” 2010, t. 42, nr 2, s. 155; Wadę 1. Huntley, Kant's Third Image: Systemie Sources of the Liberał Peace, „International Studies Quarterly” 1996, t. 40, nr 1, s. 45-76.