s6(1)

LIBERALIZM

czynią tak w przekonaniu, że inne państwa postąpią podobnie. Badacze wyróżniają cztery warunki konieczne do powstania reżimów bezpieczeństwa. Po pierwsze, ponieważ bezpieczeństwo zbiorowe chroni terytorialne sianu quo z czasu powstania systemu, główne państwa muszą być usatysfakcjonowane istniejącym stanem rzeczy. Po drugie, aktorzy muszą być przekonani, że inni podzielają wyznawane wartości dotyczące wzajemnego bezpieczeństwa. W rzeczywistości państwa często przeceniają agresywność innych państw, a nie doceniają ich skłonności do współpracy. Po trzecie, nawet gdy wszystkie państwa opowiadają się za status qtio, reżim bezpieczeństwa nie powstanie, dopóki niektóre z nich będą przekonane, ze polityka umiarkowana nic zagwarantuje im takiego poziomu bezpieczeństwa, jaki może zapewnić ekspansja. Państwa powinny odrzucać pokusę wykorzystania okresowej słabości pozostałych, godzić własny interes z wymogiem międzynarodowej stabilności, a czasami podporządkować swoje bezpośrednie korzyści wymaganiom bezpieczeństwa zbiorowego. Po czwarte, koszt wojny wywołanej przez państwo rewizjonistyczne, liczony w kategoriach bezpieczeństwa, politycznych, ekonomicznych i reputacji, musi przewyższać ewentualne profity²⁹.

Lpgika bezpieczeństwa zbiorowego zakłada połączenie sil w celu osiągnięcia znacznej przewagi zbrojnej i zniechęcenia tym sposobem potencjalnego agresora. Konieczne jest więc wystawienie własnych wojsk do obrony zasad bezpieczeństwa zbiorowego. W zamian państwa mogą oczekiwać podobnego zachowania od innych uczestników systemu. Aby państwo było podatne na sankcje, nic może być potężniejsze od pozostałych⁵⁰. W praktyce jednak wiele państw jest potężnych na tyle, że nic musi się obawiać ewentualnych sankcji zbrojnych ze strony innych. Dotyczy to zwłaszcza państw posiadających broń nuklearną.

Różne warianty bezpieczeństwa zbiorowego to: bezpieczeństwo wspólne, bezpieczeństwo defensywne, bezpieczeństwo wszechstronne i bezpieczeństwo kooperatywne. Pojęcie „bezpieczeństwo wspólne” zostało wprowadzone przez Niezależną Komisję do spraw Rozbrojenia i Bezpieczeństwa ONZ pod przewodnictwem Olofa Palmego w 1982 r. Pojęcie to podkreśla potrzebę osiągnięcia bezpieczeństwa wspólnie z innymi, a nic przeciwko komukolwiek. Odnosi się do konfrontacji między blokami, do spirali zbrojeń i możliwości wybuchu konfliktu nuklearnego w czasie zimnej wojny.

BuiMezWHtwO

rbmfrM*

Ramka 5.2. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Po przełomie 1989 r. Konferencja Bezpieczeństwa i .Współpracy w Europie wydawała się szczególnie predestynowana do pełnienia funkcji bezpieczeństwa zbiorowego. Zrzeszała państwa leżące po obu stronach żelaznej kurtyny, a jej mandat obejmował zarówno problematykę bezpieczeństwa, gospodarczą, jak i tzw. ludzki wymiar. Przyjęta w 1990. r. „Paryska Karta Nowej Europy" wieściła zakończenie podziału kontynentu oraz rozpoczęcie nowej ery demokracji, pokoju i jedności. Już jednak podczas konfliktu w byłej Jugosławii okazało się, że KBWE nie ma odpowiednich zdolności operacyjnych, żeby przeciwstawić się współczesnym wyzwaniom. W 1994 r. zmieniono nazwę /. „konferencji" na „organizację", nie zmieniło to jednak jej luźnego charakteru. Od końca lat dziewięćdziesiątych XX w. OBWE zaczęła specjalizować się w dyplomacji prewencyjnej, zarządzaniu kryzysowym, odbudowie po konflikcie i umacnianiu demokracji na Bałkanach i obszarze byłego ZSRR

Na spadek znaczenia OBWE w europejskim systemie bezpieczeństwa wpłynęły czynniki zewnętrzne rozszerzenie NATO i Unii Europejskiej, oraz. wewnętrzne - niemożność rozwiązania zamrożonych konfliktów (Mołdawia, Gruzja), nieprzestrzeganie przez Rosję zobowiązań militarnych, niezakoń-czona instytucjonalizacja organizacji oraz wątpliwości co do zasadności powierzenia w 2010 r. przewodnictwa Kazachstanowi, a więc państwu niedemokratycznemu?!.

Bezpieczeństwo defensywne zakłada przezwyciężenie dylematu bezpieczeństwa przez tworzenie sil zbrojnych w taki sposób, żeby zapewnić skuteczną obronę własnego terytorium, a zarazem nic stwarzać zagrożenia dla innych państw. Przewiduje zmiany w strategii wojskowej i redukcję poziomu ofensywnych sil zbrojnych. Bezpieczeństwo wszechstronne z kolei wykracza poza czynniki wojskowe, obejmuje aspekt polityczny, ekonomiczny, kulturowy. prawny, środowiskowy i humanitarny. Bezpieczeństwo można zapewnić przez stabilizację instytucji demokratycznych, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka, rozwój gospodarki ry nkowej oraz współpracę w dziedzinach ekonomicznej, kulturalnej i ekologicznej.

Pojęcie „bezpieczeństwo kooperatywne” wywodzi się od negocjacji rozbrojeniowych w okresie zimnej wojny. Oznaczało akceptację przez zainteresowane państwo inspekcji na miejscu, do czego potrzebna była współpraca,