628033607

SPOŁECZNO-PSYCHOLOGICZNE CZYNNIKI...

#5

Jesteśmy przekonani, że tak ukierunkowane badania przyczynią się do potwierdzenia słuszności odniesienia się do produkcyjno-twórczej działalności każdej z głównych dziedzin dziennikarstwa, w tym również twórczości propagandowej, którą pewni badacze degradują do roli deszyfranta.

M. I. Kagan np. rozpatruje naukową popularyzację jedynie jako działalność, „która pomnaża, zwielokrotnia, reprodukuje odkrycia naukowe, nadając im formę dostępną dla masowej percepcji. Oznacza to jednak, że dana różnorodność działania w sferze poznawczej jak i w praktyce materialnej odgrywa rolę pośrednika między wytwórcą a odbiorcą, co równocześnie warunkuje konieczność wtórnej, reprodukcyjnej działalności obok działalności produkcyjno-twórczej” ^{1 2 3}.

Pewien specjalista z zakresu teorii naukowej popularyzacji zapewnia rów-nież, że w obecnych warunkach popularyzator pełni funkcję uzupełniającego ogniwa między uczonym a nieuświadomionymi odbiorcami, tłumaczy język specjalistów na normalną mowę i odgrywa rolę deszyfranta” *.

Podobne twierdzenia znajdują odbicie w tej części gazet, która rzeczywiście nie ma charakteru naukowo-twórczego. Ogólnie jednak rzecz biorąc, sztuka propagandy partyjnej, naukowej popularyzacji zalicza się do działalności produkcyjno-twórczej; błędem jest sprowadzać jej rolę do funkcji deszyfranta. Umiejętność ta może być tylko rozpatrywana jako jeden z ważnych komponentów umiejętności propagandowych. Zwłaszcza z punktu widzenia psychologicznego wszystkie typy działalności produkcyjno-twórczej, w tym także nauka, sztuka, dziennikarstwo mają wiele cech wspólnych. Przede wszystkim podobieństwo to objawia się w uczuciu, które powoduje, że uczony, artysta czy publicysta nie mogą nie wykonywać swojej pracy, ponieważ znajdują w niej najpełniejszą i najlepszą możliwość samowyraże-nia się, szanse powiedzenia ludziom własnego indywidualnego i niepowtarzalnego słowa⁴. W tym sensie działalność dziennikarza-publicysty bliska jest oczywiście działalności literackiej.

Zrozumiałe jest, że każdy przedstawiciel tych różnych gałęzi działalności produkcyjno-twórczej odznacza się charakterystycznymi dla danej grupy bodźcami i warunkami motywacyjnymi. S. M. Guriewicz miał podstawę twierdzić, że „pojmowanie przez radzieckiego dziennikarza znaczenia jego roli jako działacza politycznego, partyjnego jest źródłem jego najwyższego zadowolenia z pracy, poczucia własnej wartości i kładzie swoje piętno na całej psychice. Tym tłumaczą się jego wysokie wymagania w stosunku do siebie i towarzyszy w pracy, zainteresowanie osiągnięciami swej redakcji oraz jego aktywność społeczna”⁵.

Realnym czynnikiem psychologicznym jest także obiektywnie uzasadniona orientacja na zaspokojenie zainteresowań i potrzeb grup czytelniczych. To właśnie dążenie do zaspokojenia gustów konkretnego audytorium stanowi mocny bodziec. W imię tego celu dziennikarz pokonuje często poważne trudności, nie szczędząc obywatelskiego samopoświęcenia.

Przy badaniach swoistych cech pracy twórczej w dziedzinie masowych środków informacji i propagandy trzeba zdawać sobie sprawę z jej zasad-

1

M. s. Kagan: Czełowieczeskaja diejatielnost’. Moskwa 1974, s. 63.

2

¹ Cyt. według artykułu B. Kotłowego: Kak pisat* o naukie. Informacyonnyj Sbor-nik Sojuza Żurnalistów SSSR” 1974 nr 3; s. 7.

3

•Patrz M. S. Bernstein: Psichołogiya naucznogo tworczestwa. Woprosy Psichologil 1965 nr 3, s. 164.

4

my naucznoj organizacyi żurnalistskogo truda, s. 34.

5

S. M. Guriewicz: Partyjnyj, tworczeskij proizwodstwiennyj. W książce: Proble