s2(1)

LIBERALIZM

136

praca między konkurującymi ze sobą państwami jest możliwa pod warunkiem, że są one wystarczająco racjonalne, żeby zrozumieć płynące z niej korzyści. Dylemat bezpieczeństwa jest fikcją, państwa mają nieograniczone możliwości rozwoju współpracy⁵. Współzależność nic jest warunkiem wystarczającym do zapewnienia pokoju, jednak wojny między państwami utrzymującymi rozlegle stosunki gospodarcze są rzadkie. Grupy społeczne utrzymujące stosunki transnarodowe i przedsiębiorstwa eksportujące towary wywierają presję na rządy, by prowadziły politykę pokojową⁶. W rezultacie powstaje szeroka koalicja interesów na rzecz polityki antywojennej i przeciwstawienia się państwom, które zagrażają pokojowi i bezpieczeństwu.

Z perspektywy liberalizmu potęga militarna jest kosztownym i nieskutecznym narzędziem prowadzenia polityki. Jest „niewymienna” na korzyści gospodarcze i nieadekwatna do celów współczesnego państwa. Rzeczywista potęga pochodzi od asymetrycznej współzależności, która występuje wówczas. gdy państwo jest zależne od innego w większym stopniu, niż to inne państwo zależy <xl niego. Ceniona przez realistów potęga twarda (Jurni power) jest wynikiem posiadania określonych zdolności militarnych, które dają możliwość stosowania gróźb i zachęt. Liberałowie doceniają z kolei znaczenie |»oięgi miękkiej (soft power). wynikającej z atrakcyjności wyznawanych wartości i kultury. Daje ona możliwość kształtowania preferencji innych państw zgodnie z własnym interesem. Państwo ją posiadające jest naśladowane przez inne państwa, które chcą z nim zawierać porozumienia’.

Zdaniem liberałów skutki anarchii systemowej mogą zostać ograniczone przez funkcjonujące w dziedzinie bezpieczeństwa reżimy międzynarodowe. Są to trwałe porozumienia, który ch celem jest ułatwienie współpracy, zgodnie z zasadą wzajemności. Porozumienia powstają wtedy, gdy państwa dążą do rozwiązania konfliktu interesów. Reżim określa, jak dojść do korzystnego dla stron rozwiązania, jakie działania są wywiązywaniem się ze współpracy, a jakie nimi nie są.

Realiści utrzymują, że państwa najsilniejsze tworzą reżimy, które stanowią część porządku hegemonistyczncgo. I legemon ustanawia takie zasady, jakie najlepiej zabezpieczają jego interesy*. Teorie liberalne twierdzą z kolei, że państwa tworzą reżimy, ponieważ zabezpieczają się w ten sposób przed ^{1 2}

OnnefeityciDy

PoMj

niepewnością przyszłych wydarzeń na scenie międzynarodowej. Reżimy służą realizacji dobra wspólnego, amortyzując wpływ potęgi w systemie. W dziedzinie bezpieczeństwa reżimy są aktywne w zakresie kontroli zbrojeń. proliferacji brom masowego rażenia i prób nuklearnych. Ponieważ oszukiwanie partnera w sferze bezpieczeństwa może mieć poważne konsekwencje. reżimy są zwykle silnie sformalizowane i zinstytucjonalizowane oraz ściśle monitorowane. Gdyby zasady były obchodzone i wybuchł kryzys, państwa nie miałyby czasu na zwiększenie swojego potencjału wojskowego’.

Liberałowie twierdzą, że istnienie organizacji międzynarodowych i pozarządowych, opinii publicznej, mediów i rynku wpływa na rozproszenie odpowiedzialności politycznej za zapewnienie bezpieczeństwa. Organizacje międzynarodowe tworzą normy i zasady nakazujące współżycie pokojowe, rozstrzygają spory-, mediują i sprawują arbitraż między stronami konfliktu, a w razie konieczności interweniują. Badacze wykazali, że wzrost członkostwa w organizacjach międzynarodowy ch zmniejsza prawdopodobieństwo konfliktu zbrojnego. Łączne oddziaływanie współzależności, demokracji i insty tucji przyczynia się do zapewnienia pokoju³.

Niektórzy badacze kwestionują pogląd, że współzależność generuje pokój. To raczej otwarcie rynku, niż wzrost współzależności ograniczyło konflikty międzynarodowe po drugiej wojnie światowej". W każdym razie teza o pokojowym oddziaływaniu współzależności nigdy nic zyskała takiego poparcia empirycznego jak teza o pokojowym oddziaływaniu demokracji.

Demokratyczny pokój

W tradycji republikańskiej tworzenie międzynarodowych instytucji jest odpowiedzią jednocześnie na dwa wyzwania, jakimi są zapobieżenie anarchii i zapobieżenie tyranii. W republikańskich teoriach bezpieczeństwa minimalnym celem politycznych stowarzyszeń jest w olność od przemocy fizycznej, zwłaszcza o charakterze politycznym. Źródłem niebezpieczeństwa jest brak ograniczeń występujący zarówno w anarchicznych stosunkach międzynarodowych, jak i w hierarchicznych stosunkach wewnątrzpaństwowych. Anarchia prowadzi do wojny - międzypaństwowej lub domowej. Hierarchia zaś skutkuje tyranią i despotyzmem w stosunkach wewnętrznych oraz

1

’ Patriefc Morgan, Uberalistn, w: Alan Collins (red.). Coniempomry Security Studies, wyd. 2. (Mord: (Mord Umversny Press 2010. s. 35-36

' David l. Rousseau, Thomas C. Walker, Liberalisnt, w: Myruim Dunn Cavc!ty, VictOf Mauer (red.). The Roulkdge Itandbook ojSeeunty Studres. I.oisdon. New York: Roulledge 2010, j. 2?. ’ Pata szerzej Joseph S. N>c Jr.. Soft Po'■er. Jak osiwntf sukces w polityce Snaicr*c), tluin. Jakub Zaborowski, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2007.

2

’ Charles Li(won. loumaitonalCooperarton tn Ecotwnic andSeamr? Affam, w: D.ivk1 A. Buklwin (red), Neortalwn and NeoltbtraUsm, New York Columbia Umvcrsiiy Press IW. s.72.

3

Rousseau, Walker, 2010. S- 29-30.

" F.nc Garl/ke. The CapitalM Peace. _Ameri(.jii Journal of Potilieal Science" 2007, t. 51, nr I, s. 166-191.