scs30

I

formy bez pizyimka:

sg. G 7^0, jeją n jemu, jeji

a > 0'0. ;p. >

I ;/’?//6, jejg L /V;h6, jeji pl. G jiyb D jirnh

A h (m., f.)» ja (n.)

I jirni L jiyj> dn. G jej u I ) /inni

\ ja (rn.), ji (f., n.)

I jinui L jej u

formy z przyi lukiem:

otb (do, Sb) ńego, otb (do, .vł) Sieję kb nemu, ki, ńeji

na (vb) th, na (vb) ńg, na (u&) ńe Sb nimb, sb ńejg

Vb (na, o) rienib, Vb (na, o) ńeji otb (do, Sb) ńiyb kb nimb

na (vb) ńę, na (vb) ńa

Sb nimi

vb (na, o) ńiyb otb (do, si,) ńeju kb ńima

vb (na) ńa, Vb (na) ńi si, ńima vb (na, o) ńeju

Za punkt wyjścia uogólnienia się form zaimków z n-, a ściślej z ń-, posłużyły połączenia z takimi przyimkami, które miały już dawniej w swoim składzie -n, mianowicie sbn z narzędnikiem, vbti z miejscownikiem i prawdopodobnie kbn z celownikiem. Z biegiem czasu w wyrażeniach przyimkowych element n- z przyimka przeszedł do nagłosu zaimka i w ten sposób dokonał się wtórny rozkład dwu części składowych tych wyrażeń, por.: si,n jimb ^ Sb 7jirni> ^ sb ńitnb, vbn jenib ^ vz njemb ^ > Tb ńentb, ki,n jemu ^ kb tijemu > kb ńetnu itd. (także w pl. i du.). Według tego wzoru w nagłosie zaimków upowszechniło się także w pozostałych połączeniach z przyimkami. Dodać należy, że podobna zasada obowiązuje w języku polskim, rosyjskim i innych językach słowiańskich.

Zaimek sin, *sikb itd. ma odmianę mieszaną. Część form w następstwie pa-latalizacji III tworzy się według odmiany miękkiej, np. G sg. m. i n. sicego < *sikogo, D sg. m. i n. sicemu < *sikomu itp. Następujące jednak formy pozostały z dawnej odmiany twardotematowej: ł sg. in. i n. sichnu, G, L pl. sicf.yb, I) pl. sietmb, I pl. sicetni, D-I du. sicPnia; wszędzie tu poświadczona jest palatalizacja II.

2)    Zaimki pyt aj n c: kyjb, kaja, koję 'jaki’, ćijb, tija, Uje. (hjb, óbja, Uje.) 'czyj’, kakb, haka, hako 'jaki’, kolikb, kolika, holiho 'jak wielki’, kotoryjb, kotoraja, kntmojr ‘który’. Odmianę według wzoru twardego miał zaimek kakb, -a, -o, a według miękkiego eijb, -a, -e\ kolikb, -a, -o odmieniał się podobnie jak lolikb, -a, -o i seltkb, -a, -o (zol), wyżej uwagi na s. 55); zaimek kyjb itd. ma część form według odmiany miękkotematowej zaimków (od tematu koję-), część według odmiany złożonej przymiotników (por. kyjb, kaja, koję, A kyjb, kgjg, koję, I kyjitm itd., zob. odmianę § 35, b); rzadziej występujący w języku scs. zaimek kotoryjb (koteryjb) itd. odmieniał się jak przymiotnik odmiany złożonej, por. G sg. m. i n. kotorajego, kotoraago itd.

3)    Zaimki względne: jize (jbźc, Hej, jaźe, jeże 'który’ — odmiana we-dlug typu miękkotematowego; jaki,, jaka, jako 'jaki’ — odmiana według typu twardo-ternatowego; jeltkb, jelika, jeliko 'jak wielki’ — odmiana jak tolikb, -a, -o (zob. wyżej, s. 55).

*!»rⁱXv^r^ rrr,    ~ »-Tr:7 % potw*'*!    rr^r^cn rtc^T^^w

iV.^,!^,.i.j'.^,i    ł'.^<i’. • •'. . '.*    ' |^ł*    Cm&!^,V»^,»^,»    *• '• 'i •*    '•‘•V,'.-' 1*1

Ważne znaczenie pujsiada tu przede wszystkim zaimek jize, jaźe, jeie, zaczynający bardzo często zdan-ia względne. Jak widać, budowa jego oparta jest na zaimku *jb, *ja, *je (zob. wyżej § 13, b, 1), do którego została dodana partykuła względna -ze. Odmianie podlega oczywiście tylko pierwsza część zaimkowa, a partykuła pozostaje jegoźe (m., n.), jejęźe (f.), D sg. jemuźe, jejiźe itd. crżawcze: mojb, moja, moje ‘mój’, lvojb, tvoja, tvoje

bez zmiany, np. G sg. 4) Zaimki d z

'twój¹, svojb, svoja, svoje

‘swój’, naib, naia, naie ‘nasz’, valb, va$a, vaŚe ‘wasz’. Wszyst-

kie odmieniają się według wzoru miękkotematowego (zob. odmianę *jb, *ja, *je i ii,

si, se § 35, b).

5) Zaimki nie wszcchniający) ‘wszystek’

Dkreśjlonc: vbSb, vbsja (vbs'a), vbse (uogólniający, upo-dejdinacja mieszana (zob. niżej); vbsjaki, -a, -o (vbs'akb,

-a, -o) ‘wszelki’ — odipiana twarda; nłkyjb, nlkaja, nikojc ‘jakiś’—odmiana jak

kyjb itd. (zob. wyżej § 1 jak kyjb itd. (zob. wyżej jak ćijb, a więc miękka

3| b, 2)t nikyjb, ni kaja, nihoje (przeczący) ‘żaden’ — odmiana § 13, b,j2); niiijb, nićija, tiićije (przeczący) ‘niczyj’ — odmiana jedim, je.dina, jedino 'jeden, pewien’ — liczebnik posiada-

jący zarazem odmianę zaimka twardotematowego; im, ina, ino 'inny, jeden’—od

miana taka jak u poprz

;dniego zaimka; drugi, druga, drugo 'drugi, inny’ — również

jako liczebnik porządkowy, o odmianie częściowo według zaimka twardotemato-

wego, częściowo wedlu żonej; minogi, minoga odmieniający się podob

przymiotnika w formie niezłożonej (rzeczownej) lub zło-mmogo — 'mnogi, liczny’—równocześnie jako przymiotnik, nie jak\drugi, -a, -o; eteri, etera, etero (jeleń, jetera, jetero)

'jakiś, pewien’ — odmidna rzeczownikowa, według deki. I — m. i n., według deki. III — f.

Z opisanych wyżej zaimków nieokreślonych na specjalną uwagę zasługuje zaimek V6r&, vbs'a, vbse, który miał odmianę mieszaną — częściowo miękką, częściowo twardą (zob. § 35, b). Przejściu większości form do typu miękkiego dokonało się po palata-

lizacji III (zob. § 12, d

4), np. N sg. m. vbsb < *vb%i, N sg. f. vbsa < *vbxa, N sg.

n. vbse ^ *Vb%o, G sg. p. i n. dbsego ^ *vbxogo, G sg. f.    ^ *Vbxoję itp. Stare

formy według odmiany I sg. m. i n. vbsćmb, G

typu twardego zachowały się w następujących przypadkach: i L pl. vbsćx*, b) pl. vbsltm, I pl. vbsimi. W wymienionych

formach zaświadczony jest proces palatalizacji II: % przed przeszło w s\ Dodać

należy, że zaimek vbsb

nic miał form liczby podwójnej.

§ 14. Impcrativus

U czasowników tematu praesentis przeje osobowych tzw. wtórn byti, jesmb, jesi tworzyły do rdzenia, i odnośn typu formy iinper. tzw i 1., 2. du. W pozostał imper. w sposób opisow niej formy praes. indic

tci i

ycjh

atycznych (koniug. I - IV1, impcrativus tworzony był od dodanie przyrostka (cechy) trybu_dL:, zlz. oraz końcówek yęh (sekundarnych). Czasowniki atcmatyczne z wyjątkiem imper. za pomocą przyrostka -iu oraz -i-, dodawanego wprost końcówek osobowych. Trzeba od raz.u zaznaczyć, że tego prostego występowały z reguły tylko w 2., 3. sg., 1., 2. pl.

tjach, tj. w 1. sg., 3. pl. i 3. du., można było utworzyć y (pcryfrastyczny, analityczny) przez połączenie odpowied-itiwu z partykułą do,.

ych

i

57