page0077

67

formy, lub formy bez materyi, prócz duszy ludzkiej.

W rzeczy samej, według zasad tej teoryi, nigdzie i nigdy nie istnieje w naturze materya bez formy, ani też forma cielesna bez materyi: są tylko w świecie cielesnym złożenia; niema i nie może istnieć istotny składnik odosobniony.

Jeśli nie istnieje, tedy nie ma i czegoś u-chwytnego przez zmysły, a tem samem nie można go sobie wyobrazić, bo pierwiastki obrazów pochodzą od rzeczy uchwyconych.

Rozum również nie chwyta intuicyjnie żadnej kompozycyi w łonie substancyj cielesnych, ani też natury tych elementów, o których twierdzi, że są to substancye istotnie złożone. Rozum wymaga rozumowania, by się upewnić, że ciała są istotnie złożone; przedstawia sobie sposobem pozytywnym i właściwym tylko własności złożeń i podmiot nieokreślony, z którym są złączone; o samych zaś składnikach, które nie podlegają zmysłowemu i bezpośredniemu doświadczeniu, ma tylko pojęcia negatywne i analogiczne

Wynika stąd, że nawet jeniusz Arystotelesa nie zdołał stworzyć definicyi o materyi i formie,—definicyi pozytywnej i bezwzględnej.

Wszystkie te konsekwencye wynikają już z samego prawa, które przoduje w genezie naszych wyobrażeń. Treść naszych pojęć musi być dostarczoną przez zmysły. Wszyscy zaś stronnicy teoryi hylemorfizmu uznają, że materya pierwsza i formy substacyalne, jako takie, nie podpadają pod zmysły. Psychologicznie więc jest rzeczą nie-

5*

http://rcin.org.pl