skanowanie0052 2

iui. i\a podstawie swej analizy Merton dochodzi do wniosku, że istnieją społeczne mechanizmy stabilizacji zespołu ról, co zapobiega społecznej destabilizacji. Jednym z nich jest mechanizm różnicujący zaangażowanie w rolę członków danego zespołu ról i powodujący przytłumienie konfliktu w tym zespole, ponieważ to, co dla jednych partnerów interakcji jest zachowaniem centralnym, dla innych staje się jedynie peryferyjnym. Drugi mechanizm stabilizacyjny polega na tym, że w zespole ról istnieje zróżnicowanie stopnia władzy posiadanej przez partnerów interakcji; aby więc wzmocnić swe siły, członkowie zespołu ról wchodzą w koalicje z innymi członkami. Kolejny mechanizm wynika z możliwości usunięcia działań partnera interakcji z pola widzenia partnerów w zespole ról. Fakt, iż nie wszystkie działania partnera mogą być w jednakowym stopniu dostępne obserwacji, powoduje, że szereg zachowań potencjalnie konfliktowych nie staje się takimi. Inaczej mówiąc, mechanizm ten umożliwia zmniejszenie społecznej kontroli nad dokładnością realizacji wymogów roli. Czwarty mechanizm umożliwia spostrzeżenie przez partnerów interakcji tego, że ich wymagania są ze sobą sprzeczne. Kolejny mechanizm polega na uzyskiwaniu poparcia od innych osób, które zajmując podobne pozycje, znajdują się w podobnie konfliktowej sytuacji; przykładem takich działań może być powstawanie stowarzyszeń zawodowych. Ostatni wreszcie z wyróżnianych przez Mer tona mechanizmów stabilizacji polega na rozerwaniu systemu ról w taki sposób, aby rezygnując z pełnienia niektórych sprzecznych ze sobą ról, realizować tylko pozostałe. Jest to oczywiście- możliwość krańcowa.

W

*?. •

6

l

G.l.l. Cele i normy grupowe

Można by zapytać, dlaczego właściwie interakcje społeczne (zwłaszcza w małych grupach, ale również i w większych społecznościach) przebiegają w ramach określonych struktur, składających się z pozycji, z których każda ma określoną wartość społeczną. W odpowiedzi na to pytanie podkreśla się przede wszystkim wpływ podziału na realizację celów grupowych. Termin „cel grupowy” jest raczej trudny do precyzyjnego zdefiniowania, toteż jego definicje są zwykle dość ogólne. Na przykład Shaw (1976, s. 446) mówi, iż „cel grupy jest to stan końcowy (działania — przyp. W. D.) pożądany przez większość członków grupy. Grupa może mieć jeden pojedynczy cel lub wiele celów”. Inny, choć równie ogólny sposób definiowania celu grupowego proponują Cartwright i Zander (1960; por. Mika, 1981).

W jednym ze swych badań Shaw i Gilchrist (1956) uzyskali jednoznaczne potwierdzenie faktu, że grupa wybiera sobie lidera głównie po lo, by ktoś mógł właściwie pokierować aktywnością pozostałych członków grupy. Uzyskali tam również dane wskazujące na to-, że przynajmniej niektórzy członkowie grupy są świadomi i wyrażają to w toku interakcji, iż grupa powinna się zorganizować, ażeby zwiększyć efek-

{’• • '

I,

i,

łi*.

.

i-

h.

K

£

v

i'

i

I

L

i

i'

tywność swego działania. Można więc stwierdzić, że przynajmniej niektóre struktury grupowe, takie jak struktura władzy czy komunikowania się, są pochodne w stosunku do- pojawienia się celu grupowego. Inne struktury, np. socjometryczna, są natomiast bezpośrednią konsekwencją interakcji w grupie, dających podstawę do tworzenia wymiaru „lubienia się”.

Inny rodzaj wpływu wywieranego przez cel grupowy na kształtowanie i funkcjonowanie grupy ujawnili w swych badaniach Sheriffowie (cyt. za: Mika, 1981). W badaniach tych doprowadzili oni do wzbudzenia międzygrupowego napięcia i wrogości wśród chłopców zgromadzonych na obozie letnim. Spośród różnych prób rozładowania konfliktu najbardziej efektywna okazała się ta, która polegała na postawieniu przed skłóconymi grupami wspólnego celu. Badania te pozwalają wnioskować, że cel grupowy w istotnej mierze wpływa na łagodzenie grupowych napięć j międzygrupowej wrogości. Co więcej, pojawienie się nowego celu może stać się impulsem grupo twórczym.

Cel grupowy wywiera również wpływ na skład grupy. Przykładem mogą tu być badania Reckmana i Goethalsa (cyt. za: Shaw, 1976). Okazało się między innymi, że to, czy badani dobierali się w grupy na zasadzie rozbieżności przypisywanych sobie cech, czy też na zasadzie ich zgodności, zależało w istotnej mierze od sposobu sformułowania celu, który należało osiągnąć podczas działania w grupie.

I wreszcie, należy tu podkreślić, że wpływ grupowego celu sprawia, iż zawiązują się określone relacje między celami własnymi członków grupy a celem grupowym. Relacje te można opisywać m.in. na wymiarze: zgodne—niezgodne. Cele indywidualne mają silne powiązania z procesami motywacji, a więc to, czy są one bardziej, czy też mniej zgodne z celami grupy, wywiera istotny wpływ motywujący na jednostkę. Wpływ ten przejawia się zarówno* na poziomie aktualnego zaangażowania w działalność grupy, jak i na tendencje do pozostania bądź wyjścia z grupy. Inaczej mówiąc, relacja między celami grupy a celami własnymi jej członków stanowi jedną z przyczyn ruchliwości społecznej, zarówno indywidualnej, jak i grupowej oraz międzygrupowej.

Jedną z właściwości grupy, które dość ściśle są związane z celami, są normy grupowe. R. E. Smith (1980, s. 287) twierdzi, że norma grupowa jest „podzielaną przez wszystkich lub prawie przez wszystkich członków grupy oceną (określeniem) zachowania, które jest właściwe dla tej grupy”. Podobnie formułuje to Shaw (1976, s. 447), mówiąc, iż są to zasady postępowania, standardy, które określają właściwe zachowanie w grupie. M. Sheriff, zastanawiając się, skąd się biorą i jaką funkcję pełnią normy grupowe, doszedł do wniosku, że są one produktem interakcji społecznej, a funkcjonują jako bodźce społeczne oddziałujące na każdą jednostkę, która jest członkiem grupy posiadającej takie normy (cyt. za: Cartwright, Zander, 1960). Można więc jego zdaniem twierdzić, że jednostce normy jej grupy (lub szerzej: normy danej społeczności)