skanuj0074 2

poszczególnych sił — składników w przeobrażeniach wychowawczych środowiska, jest stosunkowo niewielka, a próba ich wyodrębnienia ma głównie znaczenie teoretyczno-formalne, stanowiąc jedynie punkt wyjścia do weryfikacyjnych badań empirycznych w tym zakresie.

Zasada orientowania sił na dokonywanie przeobrażeń oraz wpływania na bieg zdarzeń

Mowa tutaj jest o takiej identyfikacji lub ukierunkowywaniu rozwoju sił, aby były one świadome swojej własnej podmiotowości, tożsamości oraz sprawstwa. Tacy ludzie na ogół są zdolni spostrzegać samych siebie jako indywidua dające się wyodrębnić z otoczenia, potrafiące zarazem określić granicę pomiędzy , ja” i „nie-ja”, ale również wskazać na związki jakie istnieją pomiędzy ,ja” a światem. Człowiek taki spostrzega siebie zarówno jako składnik wielkiego świata, ale przede wszystkim jako sprawcę zmian w tym świecie, jako jego twórcę. Oczywiście, zasadniczymi czynnikami sprzyjającymi poczuciu wpływu na bieg zdarzeń są doświadczenia oraz trening zdobyte w poszczególnych fazach rozwoju i pełnienia życiowych ról. W każdym razie przeświadczenie o takich lub innych możliwościach dokonywania zmian, ma nierzadko charakter samospełniających się życzeń i wiąże się na ogół z adekwatną oceną własnych możliwości działań w środowisku. Z drugiej strony jest wiele przykładów osób, zwłaszcza o zaniżonej samoocenie, które z tego właśnie powodu stają z dala od dokonujących się zmian. Szczególną rolę w przywróceniu takim ludziom ich wiary w możliwość włączenia się w nurt przeobrażeń środowiska, powinni odegrać pedagogowie społeczni (w tym pracownicy socjalni) starając się podnosić ocenę własnych możliwości działań podopiecznych poprzez próby włączania ich do lokalnych wspólnot. Wówczas ocena „moich możliwości” może zastać poszerzona poprzez pojęcie „nasze możliwości”, z czym wiąże się świadomość, iż w aktywności praktycznej nie jestem sam.

Zasada wzbogacania życiowych doświadczeń wychowanków (w tym ich życiowych sukcesów)

Zasada ta ściśle wiąże się z zakresem oraz charakterem ludzkiej aktywności. Im zatem bogatsze jest osobiste doświadczenie jednostki, tym bardziej różnorodna jest jej aktywność. Doświadczenia nabywa się właśnie przez aktywność. Oczywiście, na źródła doświadczeń składają się nie tylko osobiste przeżycia oraz obserwacja wewnętrznych zmian, ale również obserwacja zachowań innych ludzi. W tym sensie można nawet powiedzieć, iż człowiek uczy się zarówno ze swoich, jak i cudzych doświadczeń. Niewątpliwie

jednak znaczącą formą zdobywania doświadczenia jest uczenie się oparte na przekazie werbalnym. W ten sposób człowiek zdobywa doświadczenie nie tylko „tu i teraz”, ale za pomocą języka może przyswoić sobie wiedzę zawierającą doświadczenia całych pokoleń.

W tym miejscu ważna byłaby również odpowiedź na pytanie, jakie rodzaje doświadczeń może przyswoić sobie człowiek w toku życia. Chodzi tutaj tylko o bardzo skrótową charakterystykę zagadnienia. Przede wszystkim zatem zapewne informacje o własnej osobie, takie jak na przykład rozpoznawanie: różnorodnych stanów organizmu (bólu, zmęczenia, głodu); siebie jako obiektu fizycznego (np. własnego wyglądu); różnorodnych właściwości psychicznych (np. cech socjodemograficznych, uzdolnień, właściwości psychicznych); wzajemnych związków i zależności pomiędzy swoimi stanami fizycznymi i psychicznymi, a rodzajem podejmowanej aktywności (np. jak zachowuje się po nasyceniu, w stanach podniecenia czy zdenerwowania). Informacje, które człowiek gromadzi o samym sobie, stanowią źródło do formułowania ocen na temat własnej osoby. Są one z kolei podstawą auto-wartościowania, samoakceptacji, poczucia własnej tożsamości, przekonania _p o wpływie na bieg zdarzeń itp. fzob. np. Łukaszewski 1984).

O ile zdobycie doświadczenia w zakresie poznania samego siebie jest podstawą elementarnej aktywności człowieka, o tyle poszerzenie doświad-■ czeń poprzez np. informacje o święcie, o relacjach ,ja” świat, o zachowa-| niach się innych, o stanach przeszłych, typowych czy idealnych, a także t o tym co jest dobre, ważne oraz złe itd., tworzą subiektywną reprezentację £ rzeczywistości, mniej lub bardziej zbliżającą go do prawdy o świecie, a we-ę- ryfikowaną w toku jego codziennej aktywności.

Zasada współuczestnictwa, partnerstwa oraz pełnego zaangażowania

w definiowanie i rozwiązywanie problemów

Zasada partnerstwa oraz pełnego zaangażowania w rozwiązywanie wła-ę. snych problemów ściśle wiąże się z zasadą wzbogacania pozytywnych do-świadczeń podopiecznych. Tylko bowiem poprzez podmiotowy charakter pracy socjalnej możliwy jest ewolucyjny oraz żmudny proces, z jednej strony jj eliminowania zachowań negatywnych, z drugiej - budowania świata warto-®-ści akceptowanych, warunkujących samodzielną aktywność oraz rozwój.

O ile jednak wzbogacanie pozytywnych doświadczeń opierało się na spo-' żytkowywaniu głównie metod i środków wychowania humanistycznego, ||o tyle zasada partnerstwa jako warunek zaangażowania w rozwiązywanie własnych problemów, z jednej strony w istotny sposób tego rodzaju me-^todykę pogłębia, z drugiej - stanowi zagadnienie nieco odrębne, warte w tym jr miejscu dodatkowej uwagi.

151