skanuj0169

328 Fleksja

Rodzaj żeński

Przy-	Stan najdawniejszy	Stan z końcowego okresu	Uwaga
padek		prasłowiańskiego
M	star a-ja p&śa-ja	stara-ja pBa-ja	ni
	stary-jejl	stary-jS	i
	pćść-jej$	pm-jt
	starl-jeji	starS-ji
	pSH-jeji	plSi-ji
B	starę-ję	starę-ję	ni
	p&t-jf	pZSg-jg
K	starę-jeję	Starę-ję
	plSę-jeję	P&tjt *
Mc	starZ-jeji	starS-ji	i
	plH-jeji	pZH-ji
M	stary-ji	stary-jZ	ni
	pM-jl	plh6-je
	stan-jichr	stary-jichi	Ud
	pBb-jich*	p$H-jich%
	stararm-jiim	stary-jirm	lic
	plSami-jimi	pUi-jim%
B	stary-jć	stary-je	III
	peU-je	plfajZ
N	starami-jimi	slary-jimi	Ila
	p&ami-jimi	pfli-jimi
Mc	starachfc-jichfb	Stary-jichi	lic
	pĆśachft-jich*	pSśi-jich%

jącym określoność rzeczownika była właśnie forma anaforyczncgo, tj. do czegoś nawiązującego, zaimka *jb.

Najdawniejszy stan prasłowiański teoretycznie odtworzony wyglądałby tak, jak podano w pierwszej połowie wzorca odmiany (por. s. 327—328). Uległ on jednak jeszcze w dobie prasłowiańskiej daleko idącym przeobrażeniom. W takim bowiem wielokrotnie powtarzanym i usztywnionym już połączeniu przymiotnika z zaimkiem ich stosunek coraz bardziej się zacieśniał, a zestawienie dwu samodzielnych wyrazów przekształcało się na tym tle zwolna w jeden dwuczłonowy wyraz złożony. Musiało to pociągnąć za sobą także zmianę formy: długie i ociężałe połączenia dwuwyrązowe dążyły do skracania się i silniejszego ujednolicenia.

Proces, upraszczania się złożonych form przymiotnika dokonywał się pod działaniem trzech tondencji:

1.    I), O i N 1. p. r. ż. uprościły się wskutek te w. haplologii, tj. zastąpienia dwu takich samych lub podobnych zgłosek jedną, np. stary-jcjS p£58-jej$ ^ stary-je pest-jł, start-jeji pSŚi-jeji startji p&U-ji, starę-jeję p6sę-jeję -i starę-ję pćśg-ję. Wypadki te oznaczamy w tabeli cyfrą I.

2.    Przypadki, których człon przymiotnikowy miał dwuzgłoskową koń

cówkę zawierającą spółgłoskę: -om*, -emt>, -om*, -am* -ami_y -teki, -ich*, -ach*, uległy skróceniu wskutek upodobnienia do odnośnych krótszych form przypadkowych (oznaczono we wzorze cyfrą II). I tak kolejno: wedle N 1. mn. r. m. i n. slary-jimi peM-jimi wprowadzono ten nowotwór do NI. mn. r. ż., usuwając pierwotne formy starami-jimi pSśami-jimi (Ha); wzór śtary-jimi oddziałał też na N 1. p. r. m. i n. rugując dawno staronib-jimb, pesemb-jimb, na rzecz nowotworu stary-jimb pesi-jim* (Ilb). Wedle tegoż samego wzoru przekształcił się pierwotny 0 1. mn. starom*-j im* staram*-ji)in> póśem*-jim* pesam*-jim7»    siary-jiwę pHi-jimz (lic). Po

nieważ w położeniu przed j półsamogłoskę * wymawiano z czasem jak y> b jak -i, przeto formy Dl. mn. brzmiały stary-jieh* peśi-jich* (Ud). Wobec zaś zgodności D 1. mn. z Mc 1. mn. w odmianie zaimków wprowadzono także w Mc przymiotników ten nowotwór, usuwając pierwotne starech*■ jich* p£$ich*-jich* star ach*-j ich* pćśach*-jich* (He).

3.    W pozostałych przypadkach (oznaczone III) mogło nastąpić i skrócenie, i uproszczenie formy w złożonym procesie fonetycznym, na który się składał: a) zanik -j- między dwoma samogłoskami, b) upodobnienie się wzajemne tych samogłosek i wreszcie c) kontrakcja dwu upodobnionych samogłosek w jedną. Istotnie w sos. spotykamy takie formy, jak starego ć= staraago starajego, starumu staruumu <z= starujemu, startm*

starfómb startjemb, starych*    stary-ich* <ł= stary-jich* ifcp. Takim

przeobrażeniom może ulec także forma już przedtem wskutek haplologii uproszczona, np. stp. stare    staryjĆ stary- jejt.