str21

69

2.1. Tradycje realizmu

: podbój, natomiast w trzecim - obrona dobrego imienia oraz zyskanie uznania i porażania¹. Powyższe zależności możemy przedstawić w tabeli 2.3.

Tabela 2.3. Przyczyny, dla których ludzie walczą ze sobą. według Tomasza Hobbesa

Motywy działania	Reakcje	Użycie siły
Bezpieczeństwo	Nieufność	Obrona stanu posiadania
Zysk	Rywalizacja	Podbój i zdobycie rzeczy pożądanych
Reputacja	Dążenie do sławy	Zyskanie uznania i poważania

Źródło - opracowanie własne

Hobbes uważa, że nawet najpotężniejszy człowiek jest łatwym obiektem ataku, choćby w trakcie snu. Paradoksalnie, ludzi cywilizuje obawa o własne życie i strach przed śmiercią². Z czasem zaczynają oni współpracować ze sobą i w konsekwencji worzą suwerenne państwo, które gwarantuje im bezpieczeństwo. Państwo powstało więc z obawy i rozsądku, w wyniku porozumienia ludzi, którzy w ten sposób opuścili stan natury charakteiyzujący się wojną wszystkich ze wszystkimi. Główną bazą dla siły suwerena i wspólnoty państwowej jest zachowanie poddanych, którzy racjonalnie dążą do uniknięcia śmierci³.

Hobbes wywodzi zasady rządzące zachowaniem państw od mechanizmów rządzących zachowaniem ludzi. Zgodnie z tą analogią anarchia w stosunkach międzynarodowych stawia państwa w takiej samej sytuacji, jak ludzi w stanie natury⁴. Stan natury i anarchia nie ulegają więc całkowitej likwidacji, lecz przenoszone są na stosunki międzynarodowe. O ile ludzie mogą przezwyciężyć stan natury przekazując władzę w ręce państwa, czyli tytułowego Lewiatana. o tyle państwa nie są w stanie tego zrobić, nie zaakceptują bowiem zewnętrznych ograniczeń swojego zachowania. Powstrzymuje ich przed tym siła innych państw-Lewiatanów. utworzonych przez ludzi kierowanych chęcią uniknięcia konsekwencji anarchii i osiągnięcia wewnętrznego prawa i porządku⁵. Konsekwencją tej sytuacji jest dylemat bezpieczeństwa, zgodnie z którym dążenie do zapewnienia sobie bezpieczeństwa przezjedno państwo prowadzi do spadku poczucia bezpieczeństwa innych. Ponieważ nie istnieją zasady moralności i prawa międzynarodowego, które ograniczałyby agresywne zachowanie, państwa są w nieustającym stanie wojny ze sobą. Gdzie nie ma władzy, tam nie ma prawa i sprawiedliwości, stosowanie siły i podstępu jest nie tylko dozwolone, lecz stanowi wręcz warunek przetrwania. Hobbes mówi wprost, że człowiek może zabezpieczyć się przed nieufnością „siłą lub podstępem, opanowując wszystkich ludzi.

1

   Tomasz Hobbes. Lewlatan. tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa 1954. PWN.

2

   Mlchacl Oakeshott. Hobbes on Ciuli Assoclalion, Oxford 1975. Blackwcll. s. 36.

3

Jonston. The Relhoric ojLeuialhan. s. 92.

4

   Zdaniem Hedleya Bulla, „mamy prawo wnioskować, że wszystko, co mówi Hobbes o życiu pojedynczego człowieka w stanie natury, może być rozumiane jako opis warunków funkcjonowania państw w relacji ze sobą". Hcdley Buli, Hobbes and the International Anarchy. „Social Research" t. 48. nr 4 (1981). s. 721.

5

   Murray Forsyth. Thomas Hobbes and the E^ctemal Relations oj States. „British Journal of International Relations" nr 5 (1979). s. 196-209.