strukturalizacja�

566

trukturalizm

badaniach lingwistycznych, przy czym synchro-iy pojmował nic jako bezruch, lecz jako szcze-ólny wypadek ruchu, przejawiający się w drob-ych. nieistotnych zmianach. Jednakże za właści-eęo twórcę s. uznać trzeba dc Saussure‘a. który swoich wykładach z językoznawstwa ogólnego a Uniw. Genewskim w 1. 1906-11 przedstawił ■Kłjną teorię jęz. i zawarł w niej wszystkie istotne ;chv językoznawstwa strukturalistycznego.

Do podstawowych założeń teoretyczno- meto-nlogicznych s. należy odróżnianie w obrębie zja-isk zw iązanych z mow-ą (langagc) jęz. jako two-i abstrakcyjnego i społecznego (langue) od łowienia (parole), które jest procesem konkret-sn i jednostkowym. Jęz. (langue) definiuje się ko system znaków, z których każdy pozostaje stosunku do innych w opozycji. Ze stosunku do mych znaków wynika tzw. wartość każdego znali Inną wartość ma np. poi. w'yraz baran, który •/ostaje m.in. w opozycji do wyrazu baranina, mną ma franc. wyraz mouton, który znaczenio-dpowiada obu przytoczonym wyrazom poi. •tębic stosunków, które zachodzą między ele-ii.uni jęz.. wyróżnia się -> stosunki syntagma-ih- i -> stosunki paradygntatyczne. Wartość ikcja znaku wynika z jego miejsca w układzie .h stosunków. Strukturaliści podkreślali także sccntowaną już przez Baudouina de Courtenay •mcc/ność ścisłego odgraniczania w badaniach ngwistycznych aspektu synchronicznego od dia-uonicznego (zob. Diachronia w języku).

Głównym celem językoznawstwa strukturali-yc/.nego było opracowanie teorii analizy tekstu, or> uważano za twór skończony. Analiza tekstu lala prowadzić do ustalenia inwentarza znaków az ich funkcji i dystrybucji. Większość szkół ję-. koznawstwa strukturalistycznego nic zajmowa-się zagadnieniami diachronicznymi. Te. które nawiały problematykę diachroniczną, przede s/ystkim —» praska szkolą strukturalistyczna. adty nacisk na to. że celem badań diachronicz-*ch jest ustalenie chronologii zmian jęz. i wza-mnych związków między nimi. Zmiany jęz. ro-tmiano jednak nie na wzór młodogramatyczny ko przeobrażenia poszczególnych elementów w izolacji, lec/ jako przejście od jednego, c/eśniejszego stanu jęz. do określonego stanu •/niejszego.

Zasługą strukturalistów jest uściślenie wielu 'IV' lingwistycznych i zobiektywizowanie metod .Mwczych w językoznawstwie. Strukturaliści dkicslali konieczność uczynienia z językoznawstwa nauki autonomicznej, nie pośługująccj się kryteriami i metodami zapożyczonymi z innych dyscyplin. Z tego punktu widzenia krytykowali psychologizm młodogramatyków. Wynikiem dążenia strukturalistów do autonomizacji językoznawstwa było oddzielenie fonologii jako nauki

0 dźwiękach mowy ludzkiej w aspekcie językoznawczym od fonetyki, która zajmuje się także dźwiękami mowy. ale w ujęciu nicjęzykoznaw-czym. lecz np. fizycznym (—» fonetyka akustyczna) czy fizjologicznym (—» fonetyka artykulacyj-na). Dziś już się tak ostro nie przeciwstawia fonologii fonetyce, ale rozróżnienie w dalszym ciągu należy do podstawowych w językoznawstw ie. Do charakterystycznych twierdzeń językoznawstwa strukturalistycznego należy także teza o -> arbitralności znaku jęz.

S. nigdy nie był kierunkiem jednolitym, lecz rozwinął różne szkoły. Za bezpośrednich kontynuatorów poglądów dc Saussurc’a podawali się przedstawiciele —* genewskiej szkoły, a zarazem jego uczniowie i współpracownicy: -» Ch. Bally

1 —> A. Sechehayc. Drugim ośrodkiem s. stało się w okresie międzywojennym Praskie Koło Językoznawcze na czele z —» V. Mathcsiusem. —» N. S. Trubeckim. R. Jakobsonem i -» S. Karcę w-skim. Zasługą szkoły praskiej było przede wszystkim rozwinięcie badań fonologicznych. Obok praskiej wielką rolę w Europie odegrała —> kopenhaska szkoła strukturalistyczna. której twórcami byli —> V. Brondal oraz —> L. Hjelmslev. Rozwijała ona językoznawstwo w kierunku jego formalizacji. W działalności naukowej przedstawicieli tej szkoły zaznaczył się wielki wpływ logiki (zob. Głosse-matyka).

W znacznym stopniu niezależnie od s. eur. powstawało i rozwijało się językoznawstwo struktu-ralistyczne w USA. Jego prekursorem był -» F. Boas. który w latach osiemdziesiątych XX w. wystąpił z szerokim programem opisu jęz. Indian Ameryki Pin. Program ten wywarł swoiste piętno na s. amer.. który charakteryzował się przede wszystkim nastawieniem na wypracowanie technik opisu jęz. nie znanych. Brak zabytków pisanych w tych jęz. spowodował zajęcie się głównie jęz. mówionym, a także przyznanie jęz. mówionemu priorytetu nad pisanym w' badaniach językoznawczych.

Za właściwą językoznawczą szkołę struktura-listyczną w USA uważana jest ukształtowana pod wpływem prac —> h. Sapira i -» L. Bloomfielda w późnych latach dwudziestych oraz w latach

567

Styl

trzydziestych XX w. —> amer. szkoła strukturalistyczna. Od czasu I! wojny światowej znaczny wpływ zaczęły na nią wywierać kierunki cur., głównie dzięki działalności Jakobsona i —» A. Martineta, którzy w tym okresie znaleźli się w USA i zaczęli tam prowadzić działalność nauk. Pod wpływem Jakobsona zaczęła się szerzyć w językoznawstwie amer. teoria cech dystynktywnych oraz koncepcje uniwersalistyczne. które później miały zaważyć na charakterze —» gramatyki trans-formacyjno-gcneratywncj.

Szczyt rozwoju kierunków strukturalistycz-nych przypada na łata pięćdziesiąte. W tym okresie wielki wpływ na językoznawstwo światowe zaczęła wywierać glossematyka i franc. odłam szkoły praskiej z Martinetcm. a w Ameryce rozwinęły się takie kierunki strukturalistycznc. jak —> lagmemika. —> teoria stratyfikacyjna. przede wszystkim zaś główny nurt amer. lingwistyki dc-skryptywnej - tzw. dystrybucjonalizm z —» Z. S. Harrisem na czele (zob. Amerykańska szkoła strukturalistyczna). Pod koniec lal pięćdziesiątych zaczął się rozwijać nowy kierunek lingwistyczny: gramatyka generatywna. który stopniowo wyparł założenia i metody s. klasycznego.

W szerszym znaczeniu s. obejmuje także gramatykę generatywną. KP

Strukturalna zmiana zob. Zmiana strukturalna

Strukturalne znaczenie zdania zob. Znaczenie strukturalne zdania

Strukturalny opis zob. Opis strukturalny

Strukturalny przypadek zob. Gramatyka transformacyjno-generatywna

Struktury wyjściowe. Struktury abstrakcyjne leżące u podstaw wypowiedzi jęz. Wyprowadza się z nich za pomocą reguł transformacyjnych (zob. Transformacja) aktualne zdania. S. w. można utożsamiać ze —» znacznikami frazowymi. Zob. Struktura głęboka. KP

Struny głosowe zob. Wiązadła (struny) głosowe

Sturtevant Edgar Howard (1875-1952). Amer. indoeuropeista i badacz jęz. het., w 1. 1926-48 (w 1943 emerytowany, wykładał nadal) prof. uniw. Yale. Współzałożyciel Linguistic Society of America i jego prezes w 1931. Najbardziej znany ze swojej książki o zmianach jęz. (1917) oraz In-troduction to Linguistic Science (1947) i wielu prac o jęz. het. Zakładał (za E. Forrerem) istnienie jęz. praanatolijskiego (poprzedzającego jęz. het.); jęz. ten i jęz. pic. byłyby niezależnymi kontynuacjami jakiegoś wcześniejszego prajęzyka.

Główne prace: Linguistic Change. An Intro-duction to the Historical Study of Languagc. 1917. 2 wyd. 1961; Pronunciation of Greek and luitin. The Sounds and Accents, 1920; Hittite Glossary. Words of Known or Conjectured Meaning with Summęrian and Akkadian Words Occurring in Hittite Texts, 1931; Comparative Grammar of the Hittite Language, 1933, 2 wyd. popr. i poszerz.

0 składnię wraz z E. A. Hahncm. 1951; wraz / G. Bechielem Hittite Chrestomathy, 1935; The Indo--Hittite Laryngeals, 1942; An Introduction to Lin-guistic Science, 1947.

Lit.: Hahn 1952. Bednarc/uk 1986. AML

Styl. Sposób ukształtowania tekstu w ramach tej samej zawartości komunikacyjnej w zalezrióści od wyboru różnych środków synónirhiczńych należących do danej odmiany jęz. Wybór ten zależy od wielu czynników obiektywnych i subiektywnych. W definicjach s. szczególnie podkreśla się zazwyczaj indywidualne, ekspresywno-impresywne

1 estetyczne czynniki wyboru. Ważną rolę w kształtowaniu konkretnej wypowiedzi odgrywają jednak czynniki ponadindywidualne i niezależne od zawartości komunikacyjnej. W związku z tym pojęcie s. jest przenoszone na całe zespoły tekstów już to używanych w danej dziedzinie życia, już to sformułowanych przez tego samego autora lub grupę autorów. Pojęcie s. odnosi się wówczas do zespołu wyodrębnionych wyraźnie środków jęz. (np. słownictwa, związków frazeologicznych. konstrukcji składniowych) charakterystycznych dla określonej grupy tekstów danego kierunku literackiego.

Klasyfikacja typów s. może się opierać na różnych kryteriach. Starożytne rozróżnienie s. retorycznych: attycyzmu i azjanizmu. opierało się na kryterium zagęszczenia ornamentów. Wybór poszczególnych wzorów stylistycznych był podstawą tradycyjnego rozróżnienia tzw. s. wysokiego i s. niskiego, stosowanych w różnych gatunkach literackich. Praska szkoła strukturalistyczna rozwinęła teorię s. funkcjonalnych, wyodrębnianych ze względu na cel wypowiedzi. Wyróżnianie poszczególnych s funkcjonalnych jest konwencjonalne i nie ustalone. We wczesnej propozycji B.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
na dostosowaniu jego struktury i zawartości do oczekiwań użytkowników, przy czym pamiętać należy, że
78 (162) 154 Jerzy Baranek, Krystyna Haimann Pasmowość struktury można usunąć przez wyżarzanie, przy
PICT5835 2. Pluralistyczne podejście w badaniach pedagogicznych Na czym polega podejście pluralistyc
0000003 (16) 6 WSTĘP Niektóre badania wykazały, że rozwoj intelektualnydzieci matek palących jest go
str0010 podejściu systemowegmu, przy czym za system, czyli układ, uważa się strukturę ułożoną z wzaj
51101 IMG44 Isinicjif takie prace, służące ocenie serwisów O DC iw podstawie badania ich jSlron m-l
stany nieustalone str12 (97) stądU + RCsU0 s(RCs +1) Równanie transformat (97) ma strukturę równania
Zdjecie1246 A. Kitowska, Prasa jako tródto w badaniach hhtorycznoedukaeyjnych. 199 wiarygodności inf
0000003 (16) 6 WSTĘP Niektóre badania wykazały, że rozwoj intelektualny dzieci matek palących jest g
73429 P1080354 (2) 12. Badanie dokładności robotów przemysłowych przy czym 02.15) 02.16) h = J(xj -*
P1080354 (2) 12. Badanie dokładności robotów przemysłowych przy czym 02.15) 02.16) h = J(xj -*Y +(yj
Chomsky 182 Jerrold Katz ogranicza badania lingwistyczne do ustalania tych faktów dotyczących strukt

więcej podobnych podstron