str!1

H 9.1. Etymologia pojęcia „wychowanie"

Wychowanie nie jest pojęciem neutralnym, ale obciążonym między innymi historyczną, społeczną, filozoficzną i psychologiczną treścią. Badając relacje między faktami, którym przypisujemy miano wychowawcze, dochodzimy do pewnej sumy sądów o określonej rzeczywistości. Jak pisa! o tym Zygmunt Mysłakowski: „Wychowanie istnieje prawdopodobnie tak dawno, jak cywilizacja, i objawia się we wszystkich rasach i pod wszystkimi szerokościami geograficznymi. Jest to więc olbrzymia masa faktów stanowiąca część socjalnego zachowania się człowieka”^{1 2 3}. Obiektywność występowania wychowania potwierdzają fakty określonego porządku, fakty dotyczące zachowania się ludzi między sobą, a mające cechy empirycznej sprawdzalności i komunikowalności.

Poprzestając na formalnej analizie tego fenomenu, możemy odnieść się do jego treści, a więc do nadawanych mu znaczeń. W takim przypadku w budowaniu sprawozdawczej definicji wychowania stosujemy metodę etymologiczną. Rozkładamy zatem definiendum na części składowe, z których ono powstało. Następnie poszukujemy w tekstach źródłowych sensu, jaki wynika z każdej z wyodrębnionych cząstek słowotwórczych pojęcia „wychowanie”, nawiązując zarazem do języka, z jakiego one pochodzą. Ostatnim etapem budowania definicji wychowania jest utworzenie sensu całego definiowanego wyrazu ze znaczeń wyróżnionych w nim cząstek składowych.

Pierwotnie „wychowanie” oznaczało w języku polskim żywienie, utrzymywanie kogoś poprzez dostarczanie mu środków do życia. Dobrze kogoś chować znaczyło tyle, co dobrze go odżywiać, hodować, stąd wychowanie odnoszono także do zwierząt czy roślin, na przykład wychowanie psa czy wychowanie róży. Starożytni Grecy na ten rodzaj sprawowania pieczy nad dziećmi, polegający na ich żywieniu, karmieniu, chowaniu, pielęgnacji i wspieraniu ich rozwoju, stosowali łączne określenie trefein lub

1

³ R. Segit, W poszukiwaniu istoty wychowania — studia nad literaturą przedmiotu, w: Rozmowy o wychowaniu. Koturn-

2

wersje, spory, dyskusje, red. J. Rutkowiak, Gdańsk: Wydawnictwo UG i 992, s. 27-28.

3

Z. Mysłakowski, Wychowanie człowieka w zmiennej społeczności. Studia z filozofii wychowania. Warszawa: Książka i Wiedza 1964, s. 246.