str(0

280 tam plemłiy Podstawy nauk o wychowaniu

działań swoich rodziców, aby przerwać przymus powtórzenia tych straszliwości. Mogą zrobić to, gdy zrekonstruują swoje wychowanie i oderwą się w sposób racjonalny i uczuciowy od takich rodziców. Nie będą ich już widzieli jako bogów, nie będą ich idealizować, ale będą w stanie postrzegać rodziców jako tych, którzy stosując przymus wychowawczy, spowodowali w nich deformacje, oraz przyznają sobie prawo do obwiniania ich za to.

^ 5.1.2. Koncepcje i wyobrażenia wychowania

Dzięki koncepcji Fredericha W. Krona dyskusja na temat pojęcia wychowania toczy się wokół koncepcji, które w starciu z podejściem historycznym tworzą pewien kontekst pojęć wstępnych^{1 2}. Wychowanie jest więc „przyciąganiem”, „przewodzeniem”, „chowaniem”, „pozwoleniem na dorastanie”, „przystosowaniem”, „pomocą w życiu”³. W podziale tym ma miejsce różnorodne odniesienie do społeczeństwa i jego kształtu, do przyrody i jej procesualnego potencjału rozwojowego oraz do jednostki i jej zdolności do transcendencji.

Kron wylicza następujące rodzaje koncepcji wychowania:

► Wychowanie jako przyciąganie na przykładzie alegorii jaskini Platona (428—347 p.n.e.)⁴. Przyciąganie jest tu opisywane jako uwolnienie z ciemności ku światłu — wyższemu poznaniu. W zasadzie rozsądek jest właściwym środkiem przyciągania (Kron odnosi się w tym kontekście również do Ballauffa, Heideggera, Netze-ra i Gcisslera⁵).

► Wychowanie jako przewodzenie pochodzi z wojskowego sposobu myślenia. Do głosu dochodzą wszelkie formy podporządkowania jednemu autorytetowi⁶. Istnieją następujące formy autorytetu: autorytet urzędowy (ze względu na pozycję), autorytet personalny (ze względu na pozytywne oddziaływanie), autorytet rzeczowy (ze względu na wiedzę fachową) oraz autorytet delegowany (ze względu na pełnomocnictwo)⁷. Znaczenie autorytetu dla wychowania jest związane raczej z funkcją dawania przykładu i wskazywania kierunku niż z funkcją dyscyplinowania.

► Wychowanie jako chów odnosi się do poglądów Johanna Friedricha Herbarta (1776-1841), twórcy lekcji. Mimo dzisiejszego negatywnego pola znaczeniowego tego słowa (tj. chowu), związana jest z nim wyraźnie motywacja w formie pobudzania woli zgodnie z istniejącym porządkiem lub porządkiem, jaki należy stworzyć. U Im-manueła Kanta porządek w ■wychowaniu jest jednocześnie oparciem się na zasadach rozsądku i przyzwoitego działania, gdzie natura człowieka nie może działać przeciw sobie⁸. Tak więc granice dyscypliny są wyznaczone przez ślepe oddanie się władzy.

► Wychowanie jako pozwolenie na dorastanie opiera się na myśleniu naturalistycznym. Na pierwszym miejscu należy tu wymienić Jeana-Jacquesa Rousseau (1712-1787) i jego słynne dzieło Emil, czyli o wychowaniu⁹. Zaufanie do pozytywnej siły tego, co dzikie w naturze dorastającego człowieka, jest w tym rozumieniu centralnym aspektem pedagogicznym i główną linią ostrożnie pielę-

| F. W. Kron, Grundwissen Padagogik, Miinchen - Basel: Reinhardt 2001, s. 196-221 [Podstawy pedagogiki, w przy

gotowaniu GWP].

Ibidem, s. 197.

Platon, Państwo, prze). W. Witwicki, Warszawa: De Agostini - Altaya 2003.

Th. Ballauff, Die Idee der Paideia. Eine Studie zu Platons 8Hohlengleichnis| und Parmenides .Lehrgedichi Miinchen, Glan: Westerkulturverlag 1952; M. Heidegger, Platons Lehre von der Wahrheit, Bern: Francke 1954; H. Netzer, Erziehungslehre, Bad Heilbrunn: Klinkhardt 1972; E. E. Gcissler, Erziehungsmittel, Bad Heilbrunn: Klinkhardt 1973.

| W. Strzelewicz, Herrschaft oder Zwang? Systeme und Interpretation der Autoritdt heute, w: Die autoritare Gesellschafl, red. G. Hart lid, Opladen: Westdeutscher 1972; P. Petersen, Fiihrungslehre des Unterrichts, Braunschweig: Westermann 1963.

| Ibidem, s. 273.

| 1. Kant, O pedagogice, przel. D. Sztobryn, Łódź: Dajas 1999.

). ). Rousseau, Emil, czyli o wychowaniu, t. 1 przel. W. Husarski, t. 2 przel. E. Zieliński. Wrocław: Ossolineum 1955.