str)4

294 tom pierwszy Podstawy nauk o wychowaniu

►    Płaszczyzna abstrakcji. Tę płaszczyznę reprezentują słowa, dla których nie ma bezpośredniego konkretnego znaczenia. Są to między innymi liczby i pojęcia porządkowe, jak na przykład w wypowiedzi: „Wychowanie jest formą przewodzenia i kierowania ludźmi”. Pojęcie wychowania występuje tutaj jako zbiorcza nazwa dla wszystkich form wywierania wpływu.

►    Płaszczyzna terminologii. Obejmuje słowa i pojęcia, które jako terminy specjalistyczne odzwierciedlają bardziej obszerne wypowiedzi, na przykład predykat jest słowem o unormowanej jakości. Wychowanie jest terminus technicus działania wspierającego rozwój uczenia się.

►    Płaszczyzna konstruktów. Obejmuje słowa i pojęcia, które odzwierciedlają podstawy wyjaśnienia, na przykład słowo „lęk”. Lęk jest podstawą wyjaśnienia objawów predykcji. Wychowanie jest używane jako konstrukt w zdaniu: „Ten człowiek zachowuje się tak, gdyż tak został wychowany, to znaczy wychowanie jest podstawą wyjaśnienia tego zachowania”.

►    Płaszczyzna stanów idealnych. Reprezentują ją pojęcia, które wyrażają, jakie coś powinno być. Są one przybliżone, ponieważ dążą do stanu idealnego, przeciwnej rzeczywistości, wizji lub utopii. Należą tutaj nie tylko pojęcia równości i wolności, ale także podstawowe pojęcia geometrii Euklidesa, jak na przykład punkt, płaszczyzna i prosta. Dla nich wspólne jest to, że nie istnieją w rzeczywistości, ale podmiot próbuje dopasować rzeczywistość do idei. Patrząc w ten sposób, rzeczywistość jako idea byłaby wyidealizowaną konstrukcją rzeczywistości, a więc ciągle potrzebowałaby innowacji. Również naukowcy zajmujący się naukami przyrodniczymi mają wyobrażenia idealne, kiedy chcą się zbliżyć do mechaniki bez tarcia. Wychowanie jako wyraz stanu idealnego pojawia się w następującym zdaniu: „Wychowanie jest realizacją wywierania wpływu pozbawionego władzy i przemocy”.

►    Płaszczyzna zasad. Tę płaszczyznę odzwierciedlają pojęcia, które pokazują wa

runki dla zaistnienia określonych możliwości. Tak należy rozumieć pojęcie bytu (również w zdaniu: „Byt poprzedza świadomość”). Pojęcia zasad są pojęciami apriorycznymi, to znaczy poprzedzają doświadczenie. Wychowanie byłoby użyte jako pojęcie określające zasadę, jeżeli w ogóle, w zdaniu: „Wychowanie jest warunkiem koniecznym (conditio sine qua non) dla każdej formy wywierania wpływu na ludzi”.

15.2.1.4. Teorie wychowania jako systemy wypowiedzi

jakość orzeczenia w wypowiedziach jest wskaźnikiem pochodzenia wypowiedzi od pewnego typu teorii. Wypowiedzi zawierają uwagi odnośnie do egzystencji podmiotu i orzeczenia i ich wzajemnej przynależności dzięki czasownikowi. Najprostsza wypowiedź ma postać: „To jest to”. Jest ona nazywana również wypowiedzią elementarną. Podmiot wypowiedzi jest jednocześnie przedmiotem wypowiedzi, orzeczenie określa jakość podmiotu. Poprzez połączenie podmiotu i orzeczenia formalnie powstaje zdanie. Staje się wypowiedzią merytoryczną, gdy to, co twierdzi, zostanie udowodnione. Jest to przypadek, kiedy udowodnione jest istnienie i jakość podmiotu, ponadto istnieje zgoda co do kulturowego zastosowania i znaczenia słów.

Wyobrażenia abstrakcyjne stają się wyobrażeniami teoretycznymi dzięki myśleniu i osiągnięciom poznawczym podmiotu oraz naukowym metodom poznania, których podmiot używa, uwzględniając język wspólnoty językowej i symbolikę sensu.

Wypowiedzi prowadzą w ten sposób poprzez teorie do rozpoznania podstaw, budowy i działania obiektu. Zgodnie z typologią odpowiadają na pytania, jakie coś jest lub jak się zachowuje oraz dlaczego tak jest. Wiedza teoretyczna pochodząca z opisu i odniesienia się do przyczyn służy wyjaśnianiu, rozumieniu i ukierunkowaniu działania w ramach kontaktu z przedmiotem lub formułowania uzasadnionych celów działania.

Wypowiedzi są ukierunkowane ze względu na budowę predykacji na różne pola działania.