str(8

288 Iow p^rwmy

Podstawy nauk o wychowaniu

►    cele wychowania;

►    metody, środki i style wychowania.

Do protagonistów w skali makro należą:

►    idee i normy wychowania;

►    organizacje i instytucje wychowawcze;

►    kultura;

►    społeczeństwo;

►    nauka o wychowaniu.

■    Wychowawcami są osoby o określonej osobowości, roli, pozycji i motywacji, które ponoszą odpowiedzialność za wychowanie. Mają one pozycje władzy i odgrywają kreatywną rolę. Ich kompetencje wychowawcze są podporządkowane umiejętnościom poznawczym, instrumentalnym i emocjonalnym. Umiejętności poznawcze odnoszą się do kompetencji fachowych i do wiedzy wychowawczej, instrumentalne zaś do doświadczenia w stosowaniu metod i technik. Natomiast umiejętności emocjonalne kształtują kompetencje społeczne. Określają możność nawiązywania kontaktów i ich pielęgnowania w tworzeniu bliskiego środowiska życia człowieka. Pobudki działania pedagogicznego są natury etycznej. Mają podstawy w sferze odpowiedzialności i lęku przed zaniedbaniem. Oczywiście stoi za tym także chęć przygotowania osób dorastających do życia i umożliwienia im wykorzystania najlepszych szans.

■    W centrum znajdują się osoby wychowywane, ich potrzeby, zainteresowania, oczekiwania oraz ich zaufanie do osób wychowujących. Osoby wychowywane — wcześniej nazywane wychowankami — jako podmioty o określonej indywidualności i osobowości są adresatami wpływu wychowawczego. Główną rolę odgrywa tutaj uwzględnienie ich sytuacji życiowej i świata, więzi społecznych oraz pochodzenia kulturowego, płci, stopnia rozwoju oraz zdolności i umiejętności. Podczas gdy wzięcie pod uwagę potrzeb służy usunięciu egzystencjalnych braków i deficytów, obietnica formułowana przez wychowanie ma zapewnić optymalne wsparcie.

■    Wychowanie ma miejsce w konkretnej sytuacji i jest kształtowane przez kontakt między osobą wychowującą a osobą wychowywaną. Sytuacja jest realnym miejscem w zdarzeniu wychowania. Na to miejsce wpływ mają warunki estetyczne i komunikacyjne oraz zachęty do uczenia się. Do warunków estetycznych należą czynniki zewnętrzne, przestrzenno--czasowe i materialne, które stwarzają sytuację zaufania. Warunki komunikacyjne odnoszą się do przejrzystości władzy i autorytetu, tworzonej poprzez język, w tych momentach wychowania, w których są konieczne.

■    Cele wychowania, zamiary i zainteresowania to przekonania i kierunki, które są realizowane poprzez wychowanie. Przedstawiają przeciwne rzeczywistości, ponieważ postulują to, jak powinno wyglądać zachowanie i działanie. W obszarze zorganizowanego uczenia się są to cele nauczania i programy nauczania (tzw. curriculum). Uwewnętrznienie wartości i ich urzeczywistnianie odzwierciedla w celach wychowania również stanowiska etyczne, dla których centralnym tematem jest tolerancja wobec odchyleń od tak zwanej normalności.

■    Metody wychowania potwierdzają sposoby transformacji. Obejmują zarówno środki i techniki, jak i określone kroki i fazy. Metodyka wychowania jest uporządkowanym systemem stosowanych środków. Ważna jest również kwestia adekwatności danej metody do celu. Styl wychowania charakteryzuje sposób kontaktu, a w szczególności stopień stosunku wolności działania w odniesieniu do porządku. Znane style wychowania to styl autorytarny, demokratyczny i styl laisser-faire.

■    Obszar idei i norm wychowania zawiera ogólne wyobrażenia na temat sensu, celu i znaczenia wychowania dla urzeczywistnienia humanum.

■    Uwarunkowania odzwierciedlają realne możliwości i granice działań wychowawczych.

■    Organizacje i instytucje wychowawcze zapewniają zorganizowane miejsce do wychowywania pewnych grup docelowych.

■    Kultura niesie ze sobą historycznie rozwijające się i światopoglądowo wiodące idee oraz koncepcje wychowania, które zazwyczaj są wyrażane przez filozofię i sztukę oraz strzeżone przez religię.