str45

rozdział piąty

Modele wychowania

tv Summerhill, nie mogły posłużyć się od ra-?_u biedzą szkolną, za to bez większych obaw wkraczały do świata.

W Niemczech w latach 60. Summerhill wy-wołało ostre dyskusje. Z perspektywy czasu można jasno stwierdzić, jak bardzo kierunek ten był wykorzystywany przez ideologie. Antyautoryta-ryzm byt zestawiany z tym, co antyobywatelskie, antypaństwowe, antyreligijne i tak dalej. Powstałe w owym czasie przedszkola dla dzieci z ubogich środowisk (tzw. Kinderladen) były poprzez swoje otwarte lub ukryte upolitycznienie budowane na filarach, jakich same dzieci nie chciały. Dlatego też dzieci w proteście przeciwko rodzicom obwiniającym społeczeństwo w końcu zniszczyły całe przedsięwzięcie. Nie chciały już śpiewać pieśni „operatora koparki Willibalda”. Powstał nowy rodzaj przystosowania, ale również pojęcie emancypacji, które miało konsekwencje dla historii. Niestety, częściowo niesione na ramionach dzieci.

►    Antypedagogika. Po zniknięciu wychowania antyautorytarnego i jego następczyni pedagogiki emancypacyjnej do głosu doszedł kierunek nazywany antypedagogiką¹⁷⁴. Również w nim chodzi o pomoc w kształtowaniu tożsamości, ale bez pedagogiki, bez opiekuńczego wywierania wpływu. Antypedagogika wstawia się za całkowitym równouprawnieniem dzieci wobec dorosłych, również w odniesieniu do prawa wyborczego. W tym kierunku głównie chodzi o naturalny wzrost. Dlatego część jej zakresu sięga także do pedagogiki ekologicznej.

►    Pedagogika przeżyć i przygody. Wiele organizacji poświęciło się temu obszarowi, patrząc jednym okiem w kierunku szeroko zakrojonej, międzynarodowej pracy młodzieży, podobnej do ruchu skautowego, drugim zaś w kierunku wyłączności hartowania ciała i duszy¹⁷⁵. Zadziwiające jest to, że uprawiana tu pedagogika przeżyć wydaje się odnosić duże sukcesy przede wszystkim na polu integracji młodzieży popadającej w konflikt z prawem. W pełnej przygód żegludze, podczas której młodzi ludzie uczą się manewrować wielkim żaglowcem przez ogromne fale, tworzą podwaliny nowej tożsamości, składające się z odwagi, wiary, zaufania do siebie, tolerancji i społecznego zachowania. Być może tajemnica sukcesu leży w tym, że czar przygody nie wymaga żadnej sztucznej pedagogicznej motywacji, a ekstremalne doświadczenia wydają się spajać grupę ze względu na wspólny los, zgodnie z powiedzeniem „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”. Co się kryje za tym sloganem z pewnością nie pozostaje bez wątpliwości. W tym kierunku pedagogiki trzeba wciąż brać pod uwagę granice oddzielające wykształcenie paramilitarne.

► Pedagogika czasu wolnego. Wiadomo, że nasze społeczeństwo pracujące przekształca się coraz bardziej w społeczeństwo czasu wolnego¹⁷⁶. Dla pedagogiki oznacza to kwestię przygotowania sensownej oferty dla najpiękniejszego czasu, kiedy ludzie nie muszą robić nic oficjalnego dla społeczeństwa, a więc w którym nie muszą pracować, a zajmują się sobą. Ten czas ma wiele nazw: fajrant, urlop, wakacje, weekend. W tym czasie nie powinniśmy się nudzić, bo nuda ma cechy destrukcyjne. Zagraża ona tym wszystkim, którzy nie wiedzą, co ze sobą zrobić. Dla tych, którzy z różnych przyczyn nie posiadają żadnego zajęcia, szczególnie ważne jest utrzymanie kontaktu ze społeczeństwem. Dyskusja na temat sensownego zajęcia w czasie wolnym jest trudnym zadaniem. Panuje zgoda co do tego, że w centrum powinna znajdować się kreatywność, a nie konsumpcja. Dla całego przemysłu zajmującego się wolnym czasem wszystko to brzmi trochę inaczej.

)uż po kilku zdaniach widzimy, jak palący jest to temat. Dlatego pedagogika próbuje globalnie stanąć wobec tego problemu. Pod przykrywką krytyki czyni to jednak często w sposób zbyt moralizujący, a właściwie pokazuje własną bezbronność, gdy na przykład wymaga, aby z rynku zniknęły wszystkie filmy wideo pokazujące przemoc i inne podobne oferty, ponieważ

¹⁷⁴    E. v. Braunmuhl, op. cit.

¹⁷⁵    D. Fischer i in„ (Er-) leben statt redan, Weinheim — Munchen: Juventa 1985.

in H w. Opuschowski, Padagogik der Freizeil. Grundlegung fur Wissenschaft und Praxis, Bad Heilbrunn/Obb.: Klink-hardt 1976.