stan wojenny 1

Leksykon politologii

563

poparcia, eliminowaniem wszelkich form wewnątrzpartyjnej opozycji połączonym z fizyczną likwidacją oponentów i wysoką autonomią aparatu represji. Jednym z najbardziej swoistych przejawów s.było rozbudowanie systemu obozów pracy, poddanych władzy specjalnie powołanego aparatu administracji na czele którego stał Główny Zarząd Obozów (tzw. GUŁag). Reżim stalinowski charakteryzuje się też instrumentalnym traktowaniem prawa, ściśle podporządkowanego arbitralnym decyzjom umożliwiającym eksterminację wielkich -> grup społecznych (czystka chłopska w latach 1927-1928, masowe wysiedlanie grup narodowościowych z zamieszkiwanych przez nie terenów). Czystki i egzekucje obejmowały również aparat władzy, w tym zwłaszcza działaczy partyjnych (spośród 139 członków KC partii bolszewickiej wybranych na XVII Zjeździe w 1934 r. zostało rozstrzelanych 98 osób), Z rozkazu Stalina śmierć poniosły czołowe postacie rewolucji bolszewickiej jak N. Bucharin, M. Kirów, L. Kamieniew, A. Zinowiew i L. Trocki. Represjami objęto również kierownictwo armii (sprawa marszałka M. Tuchaczewskiego) i tajną policję (zabójstwo G. Jagody i N. Jeżowa). Podobnymi założeniami charakteryzowały się reżimy państw „demokracji ludowej”, w których po 1956 r. polityka represji została wprawdzie ograniczona ale nie wyeliminowana. [A.A.].

STAN WOJENNY

- instytucja polityczna przewidziana na wypadek interwencji zbrojnej innego państwa. Przewiduje nadzwyczajne reguły działania aparatu państwowego w trakcie ogłoszenia stanu wojny z innym państwem. Przewidują ją niektóre konstytucje, np. ustawa zasadnicza RFN - pod nazwą „stanu obrony”. W Polsce, s. w. był przewidziany przepisami Konstytucji PRL jako reakcja na zagrożenie „obronności lub bezpieczeństwa państwa”. To ogólnikowe sformułowanie otwierało drogę do różnych interpretacji, co zostało wykorzystane w dn. 13.12. 1981 r. Dążąc do wyeliminowania NSZZ „Solidarność” z życia politycznego, Rada Państwa wprowadziła na terenie całego kraju s. w., naruszając przy tym swe konstytucyjne uprawnienia poprzez uchwalenie dekretu z mocą ustawy w trakcie trwania sesji Sejmu. Wywołało to protesty społeczne, na które władza odpowiedziała użyciem siły. 16 grudnia dokonano pacyfikacji kopalni „Wujek” w Katowicach, w wyniku których poniosło śmierć 9 osób. Decyzja o wprowadzeniu s. w. została zatwierdzona przez Sejm w styczniu 1982 r. W jej wyniku zawieszono prawo związków zawodowych do działania, co stało się wstępem do delegalizacji „Solidarności” w październiku 1982