wsparcie spoleczne1

Helena Sęk, Roman Cieślak

Wsparcie społeczne - sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne

Wstęp

Problematyka wsparcia społecznego ma rodowód praktyczny. W wielu publikacjach nie podejmowano prób definiowania tego zjawiska, podawano jedynie jego operacyjne określenia. Zdecydowana większość autorów prac z lat 80-tych i 90-tych zaczyna jednak swoje publikacje od stwierdzenia, że pojęcie wsparcia społecznego jest wyjątkowo wieloznaczne, że nie ma jednej definicji, i że ciągle istnieją poważne kontrowersje dotyczące teoretycznego ujmowania tego, co kryje się za określeniem wsparcie społeczne (por. Cieślak 2000; Cobb 1976; Cohen, Syme 1985; Cutrona 1996; Heller, Swin-dle 1983; House, Kahn 1985; Housel981; Schwarzer 1988; Sęk 2001). Tę wieloznaczność można także odnaleźć w naszym opracowaniu. Niemniej jednak sądzimy, że w pierwszej części tej książki należy przedstawić Czytelnikowi zakres różnorodności podejść do wsparcia społecznego i spróbować dokonać pewnej systematyzacji ujęć tego obszaru badań.

Wiedza na temat wsparcia pochodziła początkowo z obserwacji klinicznych i działania grup pomocy i samopomocy (por. Caplan 1961, 1974). Można ją więc wiązać z nurtem psychologii społeczności (community psy-chology). W tym nurcie rozważa się przede wszystkim to, jakie właściwości grup stanowią o ich pomocnym działaniu. Do tego podejścia nawiązują Knoll i Schwarzer (w tym tomie), rozpoczynając swoje rozważania od tego, że wsparcie społeczne to przede wszystkim cechy jakościowe związków interpersonalnych, takie jak altruizm, poczucie zobowiązania i wzajemność.

Szerokie ujęcie proponują ci autorzy, którzy porównują wsparcie społeczne do zjawiska integracji społecznej, przywiązania i więzi społecznych. Wówczas analizuje się to zjawisko z perspektywy ogólnych i podstawo-

11