WSP J POL77

Norma skod y fik t Warw i zwyczajowa współc7xruit-g_>u języka poLskiepo

81

Poza tworami typu Wiśniewska, Kwiatkowska wszystkie nazwiska żeńskie wykazują w tekstach pisanych tendencję do unieruchomienia fleksyjne-go, tak jak pozostawiony w formie mianownikowej wyraz pospolity odnoszący się do kobiety: umówiłem się z Nowak, umówiłem się z dyrektor (czyli umówiłem się z kobietą). Od nazwisk typu Konieczny, Załężny, Podsiadły kobiety coraz częściej nie urabiają odpowiedników żeńskich Konieczna, Za-łęż na, Podsiadła.

Tendencja do unieruchomienia fleksyjnego obejmuje również nazwiska obce - przede wszystkim kończące się samogłoską, a wśród nich nawet te, które mają utrwaloną w polszczyźnie tradycję odmiany (np. włoskie formy typu Casaroli, Benelli, Ratti czy czeskie typu Masny, Yesely). I tu odmienione imię bądź słowo pospolite sprzyja tej tendencji (z kardynałem Casaroli; )osefa Masny).

Rzadko przestrzega się normy zakazującej odwracania kolejności członów w czasie przyszłym złożonym typu będę śpiewał. Na wzór wariantyw-nego, dopuszczalnego porządku będę śpiewać//śpiewać będę urabia się konstrukcje będę śpiewał//śpiewał będę.

Coraz rzadziej korzysta się z możliwości doczepiania ruchomych cząsteczek -ś, śmy, -ście do różnych wyrazów w zdaniu (ty to zrobiłeś - tyś to zrobił - toś ty zrobił). Zwłaszcza w tekstach pisanych utrwala się zwyczaj łączenia ich tylko z czasownikiem (ty to zrobiłeś, my to zrobiliśmy, wy to zrobiliście).

Normą zwyczajową tekstów oficjalnych staje się również wyłącznie po-czasownikowa pozycja zaimka zwrotnego się, nawet na końcu zdania (po odejściu od kasy reklamacji nie uwzględnia się, tego surowo zabrania się itp.).

Generalnie - innowacyjne procesy składniowe są najczęściej podporządkowane dwu tendencjom: tendencji do zwiększania precyzji danej wypowiedzi i tendencji do likwidacji rozróżnień formalnych nieistotnych z punktu widzenia potrzeb komunikacji (por. Buttler, 1976).

Przykładem pierwszej jest utrwalenie się przyimkowych związków analitycznych, wypierających syntetyczne formy przypadkowe, np. dopaść do drzwi - używane częściej niż dawniejsza postać dopaść drzwi; iść przez pole -częstsze niż iść polem. Konstrukcje analityczne są z zasady precyzyjniejsze od równoważnych im form syntetycznych, bo zawierają w swym składzie odrębne, leksykalne wykładniki danego znaczenia relacyjnego - właśnie przyimki.

Proces drugi, likwidujący pewne rozróżnienia formalne, można zilustrować szerzeniem się związków syntaktycznyeh z biernikiem - głównie kosztem tradycyjnych połączeń z dopełniaczem [używać odpowiedniej metody, dziś coraz częściej: używać odpowiednie} metodę-, przestrzegać przepisów, częste:; przestrzegać przepisy, oszczędzić prądu, światła - dziś prawie wyłącznie: oszczędzać prąd, światło-, również coraz częściej: bronić ojczyznę, szukać książkę, zapomnieć czapkę, dostarczyć węgiel - bez względu na całość lub część do-