WSP J POLN213

275

Klasyfikacja aktów mowy ną liczbę potencjalnych implikatur szczegółowych. W konsekwencji oznacza to niebezpieczeństwo niemożności skutecznego porozumienia się ludzi między sobą: nieuwzględnienie przez rozmówcę jakiegoś fragmentu obszernego kontekstu wypowiedzi, niewiedza odbiorcy lub nadawcy, różne doświadczenia partnerów rozmowy - mogą prowadzić do fałszywego odczytania wypowiedzi. Ma to także pozytywne konsekwencje: pokazuje bogactwo i kreatywność języka.

Grice jako pierwszy zaproponował najogólniejszy schemat interpretacji wypowiedzi prowadzący do wydobycia implikatury konwersacyjnej. Powiedzieć o kimś, że wypowiadając p implikuje konwersacyjnie q, można wtedy, gdy:

1.    Wolno o mm sądzić, że przestrzega maksym konwersacyjnych, a co najmniej ogólnej zasady kooperacji.

2.    Należy przypuszczać, że jest on świadomy, że q jest niezbędne po to, by jego powiedzenie, że p nie było sprzeczne z poprzednim założeniem.

3.    Mówiący wie, że słuchacz jest w stanie uświadomić sobie, choćby intuicyjnie, że przypuszczenie, o którym mowa w punkcie drugim, jest niezbędne do odczytania implikatury.

Klasyfikacja akrów mowy

Istnieje wiele klasyfikacji aktów- mowy. Pierwszą zaproponował Austin w 1962 r. Autorem najbardziej interesującej, a jednocześnie dotychczas najlepszej, opartej bow-iem na najjaśniejszych kryteriach, jest Searle. Podstawą wyróżnienia głównych typów wypowiedzi jest dwanaście kryteriów, z których najważniejsze to:

1)    rodzaj intencji mówiącego towarzyszącej wypowiedzi,

2)    kierunek działania od słów do rzeczywistości lub odwrotnie od stanu rzeczy do słowa,

3)    stan mentalny mówiącego (wola, emocje, zamian-, przekonania).

Searle wyróżni! pięć głównych typów- aktów mowy:

1.    Ase rc j e {assertives), których celem jest przedstawienie sądów o stanach rzeczy (np. wątpienie, przysięganie).

2.    Dyrektyw-y \directives), których celem jest wywarcie nacisku na odbiorcę, skłonienie go do działania (np. rozkazy, prośby, pozwolenia).

3.    Komisy wy (commissives), których celem jest podjęcie przez mówiącego w-zględem adresata zobowiązania do działania i odpowiedzialności za nie (np. obietnice, zobowiązania).

4.    Ekspresy wy (expressives), których celem jest wyrażenie stanów-psychicznych, emocjonalnych (np. gratulacje, kondolencje).