)3

Konspekt do ćwiczeń z neurologii dla stuJcnro* r ;zK;c^r:; Orrję.owj/a dr Joanna Sicze*

es W przypadkach uszkodzeń na poziomie niskich segmentów rdzeniowych oraz ogona końskiego pęcherz jest oddzielony od krzyżowych ośrodków ruchowych, może się więc opróżniać jedynie dzięki lokalnym odruchom ze ścian pęcherza, w efekcie ich rozciągnięcia Powstaje pęcherz autonomiczny (izolowany, atoniczny).

Opróżnianie takiego pęcherza jest niedostateczne i wymaga pomocy przez ręczne wyciskanie. Wytworzenie czynności autonomicznej pęcherza trwa długo (do 6 miesięcy).

Zasadniczym czynnikiem hamującym wytworzenie się pęcherza automatycznego lub autonomicznego jest jego nadmierne wypełnienie, rozstrzeń, do powstania której nie należy dopuścić. Do chwili wytworzenia się pęcherza autonomicznego lub automatycznego odprowadzenie moczu powinien zapewnić cewnik założony na stałe (w systemie zamkniętym) lub okresowo (co 6-8 godzin pod warunkiem zachowania aseptyki sali operacyjnej). Dokładne badania czynnościowe pęcherza moczowego (cystometria. sfinktometria) pozwalają na określenie sprawności wypieracza. zwieraczy, określenie stopnia zalegania moczu. Niewydolność wypieracza moczu można w dobranych przypadkach leczyć za pomocą elektrostymulacji; za pomocą bodźców elektrycznych można także zapobiegać nietrzymaniu moczu w przypadku niewy dolności mięśnia zwieracza zewnętrznego oraz mm przepony moczowo - płciowej.

Usprawnianie pęcherza moczowego

Duże znaczenie dla usprawniania i przyszłych losów chorego po złamaniu kręgosłupa z porażeniami ma sprawność pęcherza moczowego i stan dróg moczowych. Zakażenia dróg moczowych, kamica, przetoki i inne powikłania niekiedy całkowicie przerywają usprawnianie i opóźniają lub uniemożliwiają ukończenie leczenia usprawniającego. Równocześnie z pielęgnowaniem ogólnym chorego powinno się rozpocząć od pierwszych dni właściwe pielęgnowanie dróg moczowych. Ogólnie przyjęto zasadę, że do 48 godzin po urazie kręgosłupa pęcherz moczowy pozostawia się w spokoju. Dalsze postępowanie jest różne. Są zwolennicy zakładania cewnika na stałe, inni zalecają cewnikowanie pęcherza okresowe, stosuje się również cewnik na stałe z płukaniem pęcherza, a także ręczne wyciskanie moczu. We wszystkich tych sposobach obowiązuje przestrzeganie wszelkich przepisów aseptyki. Poza tym każdy z tych sposobów dąży do wytworzenia automatyzmu pęcherza będącego najwyższą postacią czynności pęcherza po uszkodzeniu rdzenia i wytwarzającego się przeciętnie po 12 - 24 tygodniach. Automatyzm pęcherza polega na okresowych, silnych skurczach mm pęcherza, które powodują całkowite lub prawie całkowite jego opróżnienie. Chory może sobie przy tym zdawać sprawę z przepełnienia pęcherza, odczuwając różne sensacje, jak ból w okolicy nadłonow^ej, pocenie się, drżenie pośladków^: itp. Dobrze wyćwiczony chory może nauczyć się rozpoznawać te objawy i świadomie zacząć opróżnianie pęcherza. Rozpoczynając świadome oddawanie moczu, chory powinien pomagać sobie przez napinanie mm brzucha, głębokie oddychanie, przybieranie dogodnej pozycji wyprostnej lub siedzącej. Coraz szersze zastosowanie ma sposób ręcznego wyciskania moczu. Postępowanie to zaczyna się od pierwszych dni po urazie rdzenia Regularnie, początkowo co 1,5 lub 2 godziny terapeuta opukuje lekko okolicę nadłonową chorego i następnie, głęboko obejmując poprzez powłoki brzuszne pęcherz, wyciska mocz. Czynność tę każdorazowo powtarza się 2-3 razy, aż możliwie całkowicie opróżni się pęcherz. Dla każdego chorego pielęgniarka prowadzi notatki w formie tabeli, zapisując ilość oddanego moczu przy zabiegu oraz ile razy pęcherz oprozniai się między zabiegami. Z chwilą, gdy nie stwierdzi się bezwiednego oddawania moczu między zabiegami, przedhoza się czas przerwy, aż dochodzi się do opróżniania pęcherza co 4-5 godz. W późniejszym okresie uczy się chorego samodzielnego opukiwania pęcherza i wyciskania moczu przy jednoczesnej pomocy mm brzucha Poza :> m chory musi nauczyć się rozpoznawania u siebie objawów przepełnienia pęcherza, aby w razie potrzeb;. nr ;_r samodzielnie oddawać mocz. Chorzy ci muszą również w pewnym stopniu regulować swe posiłki, zw iaszcza r .e przyjmować dużo płynów przed snem.