Łacina&

60

tcrram, altera per provinciam Romanam. Via, quae per Seąuanos ducit, angusta et periculosa est. Per provinciam Romanam igltur migremus! Utlnam Romani consiliis nostris faveant! „At Caesar Helvetios per provinciam Romanam migrare prohibuit.

regio, -onis f - granica, okolica, kraina mons, montis m - góra fertflis, -e - żyzny

finitunus, -a, -um - pograniczny, sąsiedzki

finitimi, -orum - ludy sąsiednie emigro, -are, -avi, -atum - wychodzić occupo, -are, -avi, -atum - zajmować convóco, -are, -avi, -atum - zwoływać antea - przedtem frumentum, -i n - zboże iumentum, -i n - zwierzę pociągowe (konie, woły, osły, muły) carrus, -i m i carrum, -i n - wóz transportowy

comparo, -are, -avi, -atum - stawiać, porównywać

amicitia, -ae / - przyjaźń confirmo, -are, -avi, -atum - umacniać

inflammo, -are, -avi, -atum - podpalać utfnam - oby numquam - nigdy revertor, reverti, reverti - wracać invenio, -ire, -veni, vcntum - znajdować dulcis, -e - słodki, miły alter, -a, -um ... altcr, -a, -um - jeden ... drugi, jeden z dwóch via, -ae f — droga angustus, -a, -um - wąski periculosus, -a, -um - niebezpieczny faveo, -ere, favi, fautum - sprzyjać, być życzliwym at - lecz

Objaśnienia gramatyczne

Coniunctivus praesentis i imperfeeti (tryb przypuszczający czasu teraźniejszego i przeszłego niedokonanego) słowa posiłkowego sum:

Praesens

1)    sim    (byłbym)    simus

2)    sis    sitis

3)    sit    sint

Imperfectum

essem (byłbym)    essemus

esses    essetis

esset    essent

Coniunctivus praesentis activi tworzy się przez dodanie do tematu praesentis przyrostka -e- w kon. I oraz przyrostka -a- w kon. II, III i IV i końcówek osobowych: -m, -s, -t, -mus, -tis, -nt. Wzór odmiany:

I

1)    narre-m (opowiadałbym)

2)    narre-s

3)    narre-t

Koniugacja

II

mone-am (napominałbym

mone-as

mone-at

1)    narrc-mus

mone-amus

mone-atis

mone-ant

IV

2)    narrc-tis

3)    narre-nt

111

1)    lcg-am (czytałbym)

2)    lcg-as

3)    lcg-at

1)    lcg-amus

2)    leg-atis

3)    leg-ant

audi-am (słuchałbym)

audi-as

audi-at

audi-amus

audi-atis

audi-ant

Coniunctivus imperfccti activi tworzy się jednakowo we wszystkich koniugacjach przez dodanie do tematu pracs. przyrostka -re-. Końcówki osobowe są te same, co w eon. praes. Wzór odmiany:

Koniugacja

I

U

1)    narra-rc-m (opowiadałbym)

2)    narra-re-s

3)    narra-re-t

1)    narra-re-mus

2)    narra-re-tis

3)    narra-re-nt

mone-re-m (napominałbym)

mone-rc-s

mone-re-t

mone-re-mus

mone-re-tis

mone-re-nt

III

IV

1)    lege-re-m (czytałbym)

2)    lege-re-s

3)    lege-re-t

1)    Iege-re-mus

2)    lege-re-tis

3)    lege-re-nt

audi-re-m (słuchałbym)

audi-re-s

audi-rc-t

audi-re-mus

audi-re-tis

audi-re-nt

Coniunctivus praesentis passivi tworzy się przez dodanie do tematu pracs. cechy -e- w kon. I oraz cechy -a- w kon. II, III, IV i końcówek passivi: -r, -ris, -tur, -mur, -mini, -ntur. Wzór odmiany: