104S75

**    ____ ***erdSh^

[tf. rrjasna; natura prądu czy prądów... o wiele rnrtie* tAnw ni0(Mvy jest s8fflis naszych twierdzeń dotyczących stylu. Zauważyć fejy, M w niewielu wiekaeA styl artystyczny był bardziej wieloraki i przetnie, oany 7 WfijJerakOścr midno wydestylować ogólny styl czy manieryzm; ma* mmw jest ta Jadanie wemothwe

Dńesięć hl później dwaj mm wpływowi komentatorzy nufcząco uznali że napotykają te same trudności w poszukiwania j4uma modernizmu^-', a w końcu poczuli się zmuszeni fKgpUml, te nie satysfakcjonuje ich ów redukcjonistyczny cha-raftaor własnej definicji pojęcia^{1 2 3} Najbardziej oczywistym wskaźnikiem trudności związanych ż omawianiem tego tematu jest bcafc jasnych granit chronologicznych Choć powszechnie akceptuje się okres I *$5-1935. niektórzy krytycy sytuują jego pmetĘhk nawet w roku 1870 (by objąć Nietzschego i Rimbauda), podc/as gdy iron, głównie północnoamerykańscy, sytuują jego fcUMK w łatach pięćdziesiątych (co pozwala objąć wczesne powieści Vładimrra Nabokova, późną poezję Williama Carlosa Wiliiamsa, abstrakcyjny ekspresjomzm oraz dzieła stworzone pod wpływem modernistów europejskich, którzy wyemigrowali

* USA/.

Wdać ogromnej ilości literatury o modernizmie, na co ttśtaapą podstawowe bibliografie⁴, jestem świadomy, że pi-Mp Mi tekst, mogłem pominąć kluczowe dzieło uprzedzające moją argumentację fub jej zaprzeczające. Jednakże, wobec znacznego rozwoju krytycznego rozumienia modernizmu od wcze-tĘpdh ht sześćdziesiątych, kiedy to literatura naukowa na ten

temat zaczęła się gwałtownie rozrastać, me jest całkiem szalett-czym zamiar wypracowania na tej podstawie bardziej zróżnicowanego rozumienia zjawiska modernizmu.

Ogólnie rzecz biorąc, krytycy próbowali poradzić sobie z modernizmem w ramach jednej z trzech strategii. Po pierwsze, I liczna grupa usiłowała definiować go przez wskazanie jednej lub wielu cech kluczowych, problemów czy „cech wspólnych”^{5 6}. Ich zestawy obejmują „bezkompromisowy mtelektualizm”^ „zaabsorbowanie nihilizmem”⁷ „nieciągłość”⁸, pociąg do elementu dionizyjskiego⁹, „formalizm”, „postawę zdystansowa-I nia”, użycie mitu ,jako arbitralnego środka porząjdkowania sztuki” wraz z „refleksyjnością”¹⁰ , „przekonania antydemokratyczne”¹¹, „wyakcentowanie subiektywności”, „uczucie aliena-I cji i osamotnienia”, poczucie „ciągle obecnej groźby chaosu... w połączeniu z nastawieniem poszukiwawczym” oraz „doświadczenie panicznego przerażenia”¹², szczególna forma ironii wywodząca się z „pęknięcia między jaźnią i światem”¹³, „świado-I mość, obserwacja i zdystansowanie”¹⁴, jak też przekonanie, że

1

JMdtaMi Brs&my I Jan**? McfotaH. .710 Mmc rod Narure of Moder-w mWeeWrn frradbsry James McFadane (fad.), AMnum 1990-1930, jMuhmmMmiU IW, a 23—33.

2

’ Dwwr Fdlmw i EM Itak, MśrOt Ctmętctma A Mamstream in

jjjigMi fuurr rrrr rrrr imh w»7.* 22. ji*

3

*pur Ppears. «r <*. * >-»: U* Hun łtae. .tta    y_M-,

j0Ę0HmlLWnwtme, tam J, Bf 5.t*73,a. WMkŁ Mik

4

’ Beata, «*««-.*    BiMwoy. Mef Mm, o* c*. s, i4M«; ^

j-jilgi it~r Mśk t* <#iuu Jtadu tmśrmra m XX tlicie. Bodapro 1994 jj

5

   Beebe, op. cii, s. 1071.

6

   Harry Levia, „What Was Modemism?” (1960), w: Refrections: Essays m Comparative Literaturę, New York 1966, s. 271-95, s. 292; por. Beebe, op. cit,

I s. 1066 oraz Fokkema, Ibsch, op. cit, s. 31.

7

Spears, op. cii, s. 14, gdzie cytuje wstęp do antologii frróiga Howe Ltterary Modemism, Greenwich, Conn., 1967.

8

" Spears, op. cit., s. 20; por. także Alan Wilde, Hornom ojAssent: Modemism, Postmodemism, and the Ironie Imagmation, Bałtimore-London 1981, t 16.

9

ⁿ Spears, op. cit., s. 35, por. także Lionel Trilling, „On the Teachmg of Modem Literaturę”, w: Beyond Culture: Essays on Literaturę and Leaming, London 1966, s. 19 oraz John Burt Ferster Jr, Heirs to Diotrysos: Nietzschem Current m Lderary Modemism, Princeton 1981.

10

   Beebe, op. cit., j. 1073.

11

   Tom Gibbons, „Modemism and Reactionary Pohtłcs~, Journal of Modem Literaturę, tom 3, nr 5, 1973, s. 1140-57, %. 1150.

12

¹³ William J. Brazilł Jr, „Art and ‘The Panic Terror’”, w: Geraid Cbapple, Haas H. Scbułte (red.), The Tum qf the Century: German Literaturę and Art 1890-1915, Bonn 1981, t. 529-39, *. 531-3.

13

'* Wilde, op. cit., s. 3,6,9-10,16 i 41.

14

Fokkema, Ibsch, op. cit., %. 60.