15 Kształcenie językowe

D. Czelakowska. Metodyku edukacji polonistycznej dzieci u- wieku wczestu/szkolnym. Kraków 2009

ISBN: 97Ś-Ś3-7587-135-7. & by Oficyna Wydawnicza „Impuls" 2009

14(3 Rozwój i kształcenie języka dzieci w ifieJni wczesnaszkolny ni

-    tekst literacki powinien być dostosowany do poziomu umysłowego i językowego ucznia;

-    treść i forma tekstu musi być interesująca.

Opowiadania uczniów na ogół prezentują zróżnicowany poziom i dotyczą różnorodnych lematów: przeżywanych przygód, zabaw, wycieczek i lektury o tematyce realistycznej, przyrodniczej, fantastycznej czy sensacyjnej. Po opanowaniu umiejętności czytania dzieci coraz częściej sięgają po teksty literackie zgodne z ich upodobaniami. Lektura szkolna i ta wybrana indywidualnie może wywierać duży wpływ na rozwój zainteresowań czytelniczych, kształtowanie właściwych postaw i wartości. Zaangażowanie uczuciowe dziecka w czasie poznawania losów ulubionych bohaterów kształtuje motywację do oceny i akceptacji zachowań innych ludzi, czasem nawet prowadzi do utożsamiania się z ich postępowaniem. Silne emocje mogą być wykorzystane również w procesie tworzenia opowiadań i innych, twórczych form wypowiedzi oraz sądów nad bohaterami. Poniżej prezentujemy przykład opowiadania twórczego w formie swobodnego tekstu będącego innym zakończeniem lektury. Są to dalsze losy bohatera książki R. Pisarskiego pt. O psie, który jeździł koleją.

Dalsze losy Lampo

Tego dnia, kiedy Lampo uratował małą dziewczynkę bawiącą się na torach i mu się to udało, został potrącony przez pociąg. Na szczęście dwóch chłopców zauważyło rannego psa i postanowiło zabrać go do weterynarza. Lekarz opatrzył go dokładnie i stwierdził, że pies jest bardzo wyczerpany i ma złamaną łapę. Postanowił więc nałożyć rnu gips i zostawił yo na noc na obserwację. Następnego dniu chłopcy przyszli po niego i zebrali go do domu.

Ich rodzice nawet nie chcieli słyszeć o zatrzymaniu psa w domu i postanowili oddać go do schroniska. Chłopcy nie chcieli się zgodzić z tą decyzją i postanowili zbudować mu budę niedaleko domu. Odtąd opiekowali się nim bez wiedzy rodziców. Kiedy nadeszła zima, wszystkie dzieci świetnie się bawiły, zjeżdżając na sankach i nartach. Chłopcy byli tam razem z pieskiem, bawili się z nim i zjeżdżali na sankach. W pewnej chwili jeden z chłopców spadł z sanek, złamał sobie rękę i skaleczył brwi tuż nad okiem. Lampo widząc to, postanowił szybko pobiec do domu i zawiadomić, rodziców, szczekając i prowadząc ich do chorego. Chłopca zawieziono do szpitala, gdzie powiedzieli mu, że gdyby nie szybka pomoc Lampo, jego zdrowiu groziłoby niebezpieczeństwo, ponieważ rozbite okulary skaleczyły go i zagrażały oku. Rodzice byli bardzo dumni z Lampa i postanowili, że zostanie z nimi na zawsze.

Natalia S., ki. Ilia

Wypracowaniu opurle na treściach lektur umożliwiają uczniom pełniejsze zrozumienie sensu utworu, a także poznanie uczuć innych osób. Prawie każda analiza i opracowywanie tekstu literackiego staje się okazją do poznania i zapamiętania wielu nowych słów, utartych związków frazeologicznych, przysłów i anegdot, natomiast ich powtórne użycie podczas tworzenia opo-

S.S. ftxisf<imnt« rodzaje wypowiedzi ustnych i pisemnych

władania sprzyja uaktywnieniu tego słownictwa przez użycie go w innym kontekście. W procesie tworzenia opowiadań bardzo ważnym zadaniem jest troska o rozwijanie wyobraźni dziecka. Do realizacji lept) celu nadają się szczególnie opowiadania fikcyjne, oparte na osobistych przeżyciach i doświadczeniach oraz treściach lektury uzupełnionych własnymi wyobrażeniami.

W klasach drugiej i trzeciej wiele uwagi poświęca się na doskonalenie stylu opowiadania poprzez ćwiczenia redakcyjne. Każdą pracę zbiorową powinno poprzedzać gromadzenie na tablicy słownictwa, które może być później wykorzystane podczas samodzielnej ustnej wypowiedzi. W czasie ćwiczeń nad opowiadaniem należy uświadamiać dzieciom niektóre zasady poprawnego stylu, pozwalające pisać bez błędów, np.:

-    unikanie powtórzeń składniowych, stosowanie urozmaiconego słownictwa, rzeczowników odczasownikowych, zaimków osobowych, imiesłowów (idcfc zamiast jak szedłem), opuszczania wyrazów powtarzających się;

-    zapobieganie monotonii stylistycznej, nieużywanie wyrażeń potocznych, np. potem, raz (jak raz poszłam...;, było super, bombowo;

-    stosowanie wyrazów określających bliżej czas zdarzeń (rano, wczosny/łi rankiem, przed chwńlą, wczoraj, dzisiaj, w zimie; wiosną, łatom);

-    używanie przysłówków częstotliwości (często, rzadko, najczęściej, czasem, zawsze);

-    stosowanie szeregowych zestawień czasowników (pobiegł, dopadł, chwycił);

-    używanie zdań krótkich ze względu rui czynności bohaterów, tj. akcję;

-    wykorzystanie mowy niezależnej - dialogów i monologów;

-    stosowanie znanych epitetów, porównań, przenośni {zimny wzrok, łamiący się głos, był blady jak ściana, czerwony jak burak, szedł powoli jak żółw);

-    używanie wykrzykników, równoważników zdań, wykrzyknień odgłosów naśladujących uderzenia i głosy zwierząt [Do domu! Deszcz i burza z, piorunami/ Plum! i wpadła do wody. Ach, co za kłopot/ Na pomoc! Hafunku!); uświadamianie możliwości wyrażania stanów uczuciowych, wzruszeń, nastrojów, przeżyć przez użycie słów o zabarwieniu emocjonalnym (piesek, kochana psina, wstrętne psisko; mówił radośnie, wesoło, odpowiadał ze spuszczoną głową);

-    ukazywanie sposobów rozbudzania zainteresowania akcją opowiadania poprzez użycie wyrazów, wyrażeń, zwrotów i zdań typu: nagle, w pewnej chwili, niespodziewanie; tego nikt się nic spodziewał;

-    wskazywanie możliwości oceny bohaterów zdarzeń, ich czynów i zachowań. Wyciąganie wniosków, krótkie uogólnienia i sądy.

Odrębny problem stanowi konstrukcja i oddzielanie zdań w obrębie całej wypowiedzi, z czym wiąże się ściśle zagadnienie prawidłowego stosowania znaków interpunkcyjnych. Ich funkcji na ogół nie rozumieją uczniowie i dlatego stosują je często w sposób przypadkowy. Zagadnieniem wymagającym znacznej troski jest nieumiejętność zapisu dialogu wplatanego w opowiadanie i sposób łączenia zdań w spójną całość, tworzącą zespoloną