1 Kształcenie językowe

D. Czelakowska. Metodyku edukacji polonistycznej dzieci u- wieku wczesnoszkoin vm. Kraków 2009

ISBN: 978-83-7587-135-7. ■© by Oficyna Wydawnicza ..Impuls" 2009

•4.S. 'Anidności w nauce czytania i pisania

Zaburzenie tępo typu przejawia się także w jakości rysunków i innych wytworów działalności dziecka. Kształtowanie umiejętności czytania i pisania zależy także od prawidłowego przebiegu procesu lateralizacji, czyli przewagi jednej strony ciała nad drugą, która podobnie jak wiele innych funkcji wykształca się sfopniowo.

Przezwyciężanie trudności o charakterze dyslektycznym wymaga zastosowania specjalnych zabiegów i środków, uwzględniających odmienność tych niepowodzeń. Zaburzeń tego typu nie można usunąć w toku zajęć lekcyjnych, dlatego wczesne rozpoznanie ich przyczyn umożliwia szybką terapię w szkole, podczas zajęć korekcyjno wyrównawczych i w domu ro dzinnym. Bardzo ważną rolę w tym procesie odgrywa nauczyciel, stawiając trafną diagnozę i kierując dziecko na odpow iednie zajęcia kompensacyjno-wyrównawcze, a także stosując własne ćwiczenia profilaktyczne w czytaniu i pisaniu. Należy również wspomnieć, że od dziesięcioleci w wielu krajach prowadzi się akcją rccdukacyjną w specjalnych placówkach nazywanymi klinikami czytania. Dotyczy to szczególnie USA, Anglii oraz krajów skandynawskich. W klinikach czytania uczniowie pod kierunkiem specjalistów ćwiczą swe umiejętności w poprawnym czytaniu, pisaniu oraz innych sprawnościach niezbędnych w dalszej nauce, poświęcając wiele uwagi ewentualnym przyczynom ich powstawania i szybkiej likwidacji braków.

5. Rozwój i kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Kształcenie i rozwój języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym stanowi przed miot zainteresowań wielu dyscyplin naukowych, m.in.: pedagogiki, język o znawstwa i psychologii. Kwestia procesu opanowywania i kształcenia mowy w placówkach edukacyjnych przez dzieci w początkowym okresie nauki jest tylko w niewielkim zakresie aktualizowana, chociaż bardzo potrzebna praktyce szkolnej. Dotyczy to zarówno treści kształcenia, zasobu leksykalnego, jak również poszczególnych form wypowiedzi. Dane ilościowe (M. Przełącznikową, 1967, s. 111) oparte na badaniach słownictwa dzieci skalą Bincta-Tcrmana określają jego zasób u ośmioletniego dziecka o normalnej inteligencji na ok. 3600 słów, u dziesięciolatka - 5400 słów. Według danych A. Jurkowskiego (1986, s. 66), u siedmiolatka wynosi on ok. 4000 słów. W wieku szkolnym zasób leksykalny wzrasta w bardzo szybkim, trzy-, czterokrotnym tempie. Słownik bierny, oznaczający liczbę słów rozumianych. lecz niekoniecznie używanych, jest znacznie bogatszy. Każdego roku przybywa uczniowi od 700 do 1000 słów, obejmujących przeważnie to, co konkretne i bliskie (B. Polański, 1982). Informacje o zasobie słownikowym są szczególnie ważne dla nauczycieli, którzy na ogół nie doceniają zasobu leksykalnego dzieci. Hipotezy le zostały sprawdzone przez Wattsa (za: A. Jurkowski, 1986, s. 67) na grupie prawie 200 nauczycieli wczesnej edukacji, postrzegających zasób słownictwa uczniów jako kilkakrotnie uboższy niż rzeczywisty a nawet niższy (tylko 750 słów) niż sprawdzony na podstawie badań rzeczywisty słownik trzyletnich dzieci przedszkolnych.

Bardzo ważny jest w tym okresie również semantyczny rozwój języka, który badali, m.in. S. Kowalski (1962), M.Chmura-Klekotowa (1973), M. Bober--Pełzowska (1983). Polega on na przyswajaniu nowych nazw, utartych i stałych związków frazeologicznych, rozumieniu nowych pojęć konkretnych, np. nazw właściwości i stanów psychicznych przedmiotów, ludzi, roślin; pojęć ogólnych, zbiorowych i abstrakcyjnych typu: dobroć, mądrość, radość, przyjaźń, miłość. Uczniowie dziesięcioletni używają tych samych słów nawet w dwóch lub więcej znaczeniach, np. zamek jako budynek, zamek błyskawiczny do spódnicy i u drzwi. Słownik dziecka bogaci się również