165 (3)

Czasowniki skokowej zmiany stanu nie wchodzą w pary aspektowe w wyżej zdefiniowanym znaczeniu (2.2.2.)* mogą natomiast tworzyć pary Icksykalno-aspektowe z pewnymi czasownikami niedokonanymi (zob. 2.2.3.) możliwe są również derywowane od nich niedokonane czasowniki itcratywne.

Komentarza wymaga struktura semantyczna dokonanych czasowników parametrycznych, oznaczających stopniowe narastanie cechy (schudnąć, wydłużyć się, pogorszyć się, zbrzydnąć, ochłodzić się itp.). Czasownik dokonany oznacza tu przejście od mniejszego do większego natężenia właściwości potraktowane jako jednolity fakt. Np. wyrażenie zdaniowe Jan schudł ma znaczenie ‘Jan stał się chudszy niż był’. Struktura semantyczna parametrycznych czasowników dokonanych ma postać:

asercja ‘stan X-a uległ zmianie: w momencie t, X jest bardziej p niż był we wcześniejszym momencie t¹.

Odpowiednie czasowniki niedokonane (grubieć, pięknieć, rosnąć, zbliżać się) oznaczają ciągły proces narastania pewnej cechy, dający się ująć jako ciąg zmian stanu opisywanych przez odpowiedni czasownik dokonany. Tak np. wyrażenie zdaniowe Jan chudnie oznacza proces, w którym dla dwu dowolnych momentów czasowych objętych tym procesem zachodzi sytuacja, iż ‘Jan stał się chudszy niż był’ - że Jan schudł. Struktura semantyczna tych czasowników przedstawia się następująco:

asercja stan X-a ulega zmianie: dla dowolnego momentu t, późniejszego niż t; X jest bardziej p niż był w t,.

W przeciwieństwie do czasowników procesywnych i czasowników działania, w znaczeniu czasowników parametrycznych nie jest zawarta informacja o implikowanym stanie końcowym, lecz jedynie informacja o kierunku zmian ku jednej z dwu przeciwstawnych wartości cechy mierzonej na skali wyznaczonej przez człony pary antonimicznej {chudnąć - grubieć, poszerzać się-zwężać się, polepszać się - pogarszać się, brzydnąć - pięknieć, starzeć-młodnieć, mądrzeć - głupieć itp.). Tak więc chudnąć można zarówno, gdy się jest grubym, jak i gdy się jest już chudym. Ale ponieważ schudnąć nie oznacza osiągnięcia stanu ‘być chudym’ (lecz jedynie ‘być chudszym’ = ‘być mniej grubym’), możliwe są wyrażenia zdaniowe typu Jan schudł, ale nadal jest gruby / nie jest chudy. Z tych samych powodów możliwe są również wyrażenia zdaniowe Jan schudł i nadal chudnie ‘Jan stał się bardziej chudy (‘mniej gruby’) niż był i staje się jeszcze chudszy (‘jeszcze mniej gruby’)’. Różnica semantyczna między niedokonanym i dokonanym czasownikiem parametrycznym ma więc inny charakter niż w standardowej parze aspektowej czasowników procesywnych (typu łysieć - wyłysieć) lub czasowników działania. Wprawdzie także w czasownikach parametrycznych istotą aspektu dokonanego jest wskazanie, że osiągnięty został pewien nowy stan (‘Jan stał się bardziej chudy’), jednakże owa zmiana jest (może być) jedynie fragmentem, wydzieloną fazą procesu, którego istotą jest ciąg takich zmian. Stwierdzenie Jan schudł jest wynikiem jednorazowej obserwacji wyniku procesu utraty wagi przez Jana; stwierdzenie Jan chudnie odwołuje się natomiast do serii obserwacji, w każdej z których mówiący mógł

165