218 219

Przesłuchanie dziecka a inne szczególne formy przesłuchania

-    zaburzenia psychosomatyczne,

-    endokrynopatie,

-    zaburzenia w sferze emocjonalno-popędowej,

-    inne.¹

Obecnie zostanie przedstawiona problematyka zaburzeń psychicznych występujących u dzieci, które mogą mieć istotny wpływ na proces formowania się zeznań. Znając symptomatykę zaburzeń organy procesowe będą mogły stwierdzić, że przesłuchiwana osoba nie jest zdrowa i należy zmodyfikować przesłuchanie. Jednak w takich przypadkach uprawnionym do ustalenia kompetencji do świadczenia dziecka zaburzonego psychicznie jest jedynie biegły psychiatra i psycholog. Wszelkie wskazówki dotyczące przesłuchania dziecka, które zostały omówione w rozdziale poprzednim, mogą mieć zastosowanie do przesłuchania dziecka zaburzonego psychicznie, z uwzględnieniem konkretnego zaburzenia. Trzeba podkreślić, że zaburzenia psychiczne mogą być istotnym przeciwwskazaniem przesłuchania.

A. Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie umysłowe jest to nieswoisty zespół objawów upośledzenia czynności umysłowych, charakteryzujący się funkcjonowaniem intelektualnym istotnie poniżej przeciętnej. Powstaje w okresie rozwojowym i towarzyszy mu obniżenie zdolności przystosowania się. Istnieje wiele przyczyn upośledzenia, stąd podzielono je na trzy grupy, w zależności od czynnika, który zadziałał na organizm, a mianowicie:

- czynniki działające na komórki rozrodcze rodziców — powstałe w wyniku przekazu genetycznego (obecnie zidentyfikowano ponad 100 różnych mutacji, mogących powodować opóźnienie umysłowe),² zaburzeń metabolicznych i anomalii chromosomowych,

-    czynniki działające na płód — niezgodność antygenów matki i płodu, choroby wirusowe matki, toksoplazmoza^{3 4 5 6} i listerio-za,⁷* kiła wrodzona, zaburzenia hormonalne matki, toksyny, wrodzone wodogłowie,

-    czynniki działające w okresie okołoporodowym i wczesnodzie-cięcym.⁸

Do oceny głębokości upośledzenia umysłowego stosuje się testy psychologiczne, dzięki którym możliwe jest obliczenie ilorazu inteligencji, o czym już była mowa w rozdziale III. Na podstawie ilorazu inteligencji można ustalić stopień upośledzenia umysłowego. Wyróżniono cztery stopnie upośledzenia:

-    upośledzenie umysłowe lekkie (i.i. = 52-67),

-    upośledzenie umysłowe umiarkowane (i.i. = 36-51),

-    upośledzenie umysłowe znaczne (i.i.= 20-35),

-    upośledzenie umysłowe głębokie (i.i. = 0—19).⁹

Upośledzenie w stopniu lekkim obejmuje najliczniejszą grupę, a mianowicie około 75% upośledzenia w ogóle i jest często trudne do zdiagnozowania.¹⁰ Dzieci z tego rodzaju upośledzeniem w wieku przedszkolnym wykazują nieznaczne opóźnienie funkcji psychoruchowych i nie wyróżniają się od rówieśników. W wieku szkolnym wykazują zaburzenia zwłaszcza w zakresie myślenia abstrakcyjnego. Naukę powinny pobierać w szkołach specjalnych.¹¹ Najłatwiej przychodzi im spostrzeganie cech odnoszących się do powierzchni

219

1

   A. Bilikiewicz, W. Strzyżewski (red.), Psychiatria..., op. cii., s. 292.

2

   D. Hamer, P. Copeland, Ceny a charakter. Jak sobie radzić z genetycznym dziedzictwem?, Warszawa 1998, s. 234.

3

*“ Toksoplazmoza — choroba wywołana przez pierwotniaka Toxoplusma gondii; toksoplazmoza wrodzona jest wynikiem zarażenia płodu zakażonej matki, objawami są: zwapnienia wewnątrzczaszkowe, wodogłowie, zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, niekiedy malogłowie (w:) Wielki słownik medyczny, op. cit., s. 1366.

4

Listerioza — ostra choroba zakaźna spowodowane przez bakterie Listeria monocylogenes,

5

należąca do grupy chorób odzwierzęcych (w:) Wielki słownik medyczny, op. cit., s. 680.

6

⁸⁶⁵ A. Bilikiewicz, W. Strzyżewski, Psychiatria..., op. cit., s. 293-294.

7

ibidem, s. 292.

8

⁸⁴⁷ E. Szurek, Niedorozwój umysłowy u dzieci (w:) L. Woloszynowa (red.), Materiały do naucza

9

nia psychologii, seria IV, Psychologia kliniczna i psychopedagogika specjalna, t. 5, Warszawa

10

1976, s. 58.

11

Encyklopedyczny słownik psychiatrii, op. cit., s. 589.