238 239

Przesłuchanie dziecka a inne szczególne formy przesłuchania

cają uwagę na sprawcę, który wyróżnia się z otoczenia i zapamiętują jego wygląd, w przeciwieństwie do tych, którzy nie wyróżniają się niczym szczególnym. Potwierdza się to w wypadku skłonności do odtworzenia wyglądu tylko jednego sprawcy przez kilku świadków, przy większej liczbie sprawców. Oznacza to, że musiał wyróżniać się czymś charakterystycznym i stąd został zauważony przez wszystkich świadków.⁹³⁸ Czynnikiem sprzyjającym dokładniejszemu opisowi jest doszukanie się przez świadka podobieństwa⁹³⁹ do znanej osoby. Wówczas jest możliwe odtworzenie prawdopodobnego wyglądu sprawcy na podstawie wyglądu osoby wskazanej lub jej zdjęcia, z uwzględnieniem uwag świadka co do ewentualnych odmienności.

Na podstawie zeznań świadków sporządza się także portrety rysunkowe. Niewątpliwie portret rysunkowy na podstawie zeznań świadka powinien być sporządzony jak najprędzej (najlepiej natychmiast po zaistnieniu zdarzenia),⁹⁴⁰ w związku z destrukcyjnie wpływającym na procesy pamięciowe upływem czasu. Nie powinien być to okres dłuższy niż dwa, trzy dni.⁹⁴¹ Niekorzystnie też na opis wpływają okazywane świadkowi portrety domniemanego sprawcy, jeszcze przed sporządzeniem portretu rysunkowego.⁹⁴²

Uzyskano pozytywne rezultaty (portret rysunkowy) na podstawie przesłuchania nawet małych dzieci w wieku trzech i pięciu lat czy też z niedorozwojem umysłowym.⁹⁴³ Dzieci bowiem pomimo malej podzielności uwagi i trudności w koncentracji są bystrymi obserwatorami i potrafią spostrzec wiele szczegółów, na które nie zwróciłaby uwagi osoba dorosła. Podkreślić tu należy, że osiągnię-

⁹³⁸ Z. Niziaiek, Z problematyki..., op. dl., s. 187.

^m Potwierdziły to także badania autorki, przedstawione w przyp. 63. Podobieństw takich doszukiwały się dzieci powyżej 12 roku życia, poproszone o opisanie wyglądu osoby uczestniczącej w scence.

“ A. Mróz, Z problematyki odtworzenia wyglądu sprawcy na podstawie zeznań świadków, Problemy Kryminalistyki 1978, nr 136, s. 757.

^9,1 W. Sudoł, K. Bielski, Współpraca biegłego..., op. cit., s. 81; A. Mróz, Z problematyki odtwarzania..., op. cit., s. 760.

⁹⁰ Z. Dębiński, Z. Niziaiek, Wybrane problemy odtwarzania wyglądu osób na podstawie zeznań świadków, Problemy Kryminalistyki 1976, nr 123, s. 521-522.

⁹⁰ W. Sudoł, K. Bielski, Współpraca biegłego..., op. cit., s. 88-89.

cie pożądanego efektu uzależnione jest od fachowego przygotowania przesłuchującego oraz specjalisty-rysownika (art. 205 k.p.k.). Umiejętności nawiązania przez rysownika kontaktu z dzieckiem sprzyja życzliwa atmosfera oraz wyjaśnienie dziecku, kim jest rysownik i dlaczego ta czynność jest przeprowadzona. Właściwa atmosfera sprzyjać będzie niewątpliwie prowadzanej rozmowie, związanej ze sporządzanym rysunkiem oraz intensyfikacji pamięci.⁹⁴⁴ Powinno się także pokazać używane przez rysownika czy operatora sprzętu przyrządy i określić, do czego służą. Należy także poprosić dziecko o podjęcie próby narysowania samemu portretu sprawcy. Sprzyjać to będzie poznaniu psychiki dziecka i ułatwi nawiązanie z nim kontaktu.⁹⁴⁵ Kontakt nie tylko z obcymi ludźmi, ale i nieznanym sprzętem może wystraszyć dziecko, dlatego też istotne jest, aby oswoiło się ono ze sprzętem. Najbardziej odpowiednimi do przeprowadzenia tej czynności będą osoby rozumiejące specyfikę pracy z dziećmi, same posiadające dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym.⁹⁴⁶ Przesłuchujący oraz specjalista-rysownik powinien wykazać się dużą cierpliwością, gdyż praca z dzieckiem przy odtwarzaniu wyglądu może trwać nawet kilka godzin, przewidzieć czas na przerwy — odpoczynek, a nawet odłożyć czynność na dzień następny.⁹⁴⁷ Jest to szczególnie trudne, gdy chodzi o czas, bowiem im szybciej będzie gotowy portret pamięciowy, tym prędzej będzie można wszcząć poszukiwania.

Z tej szczególnej formy przesłuchania sporządza się protokół. Zaproponowano nawet specjalnie dla celów tej szczególnej formy przesłuchania odpowiedni wzór protokołu — protokół przesłuchania świadka w sprawie opisu wyglądu osoby. W protokole tym, obok personaliów świadka i danych dotyczących zdarzenia (dzień, godzina, czas obserwacji, odległość, oświetlenie), znalazłoby się miejsce na takie szczegółowe dane opisu świadka, jak: płeć, wiek z wyglądu, wzrost, sylwetka, kształt twarzy, cera, włosy (kolor, długość, ** A. Mróz, Z problematyki..., op. cii., s. 760.

⁹¹⁵ S. Marzec, Wiarygodność zeznań małoletnich świadków na przykładzie rekonstrukcji wyglądu sprawcy czynów lubieżnych, Problemy Kryminalistyki 1994, nr 203.

W. Sudoł, K. Bielski, Współpraca biegłego..., op. cii., s. 87. ^w Ibidem, s. 89.

239