240 241

Przesłuchanie dziecka a inne szczególne formy przesłuchania

uczesanie), brwi (kształt, grubość), oczy (kolor, wielkość, inne dane o oczach), nos (długość, szerokość, kształt profilu), usta (długość, grubość), bródka (wielkość, kształt), uszy (wielkość, odstawanie), znaki szczególne, ubiór. Na tej podstawie przesłuchujący wnioskowałby o sporządzenie portretu.¹ Niewątpliwie tak przygotowany do wypełnienia protokół przyczyniłby się do usprawnienia tej czynności i uwzględnienia wszystkich szczegółów składających się na wygląd człowieka.

Warto w tym miejscu podkreślić, że przesłuchanie zmierzające do odtworzenia wyglądu nie zawsze daje podstawę do sporządzenia portretu i nie należy tego końcowego efektu forsować.

6. Przesłuchanie związane z okazaniem

Okazanie jest szczególną formą przesłuchania, wynikającą bezpośrednio z brzmienia art. 173 § 1 k.pJk. — „osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub rzecz w celu jej rozpoznania" i podlega wszystkim rygorom procesowym oraz kryminalistycznym, dotyczącym przesłuchania świadka czy podejrzanego.² Rozpoznanie jest najprostszym aktem poznania, który polega na porównaniu ze sobą obrazu aktualnie spostrzeganego z obrazem spostrzeżonym uprzednio. Trudniejszym aktem jest reprodukqa, czyli odtworzenie. Każdorazowo przeprowadzenie czynności okazania powinno być poprzedzone przesłuchaniem w celu uzyskania rysopisu człowieka. Informacje przekazane organowi procesowemu w tym zakresie pozwolą ustalić, jaką wiedzą dysponuje świadek i czy na tej podstawie jest możliwa identyfikacja. E. Gruza uważa, iż taki opis należy traktować jako „test celowości przeprowadzenia tej czynności".³ Odmiennego zdania jest J. Wójcikiewicz.⁴ Autor ten uważa, iż brak opisu czy też jego ogólnikowość, a nawet stwierdzenie osoby rozpoznającej, że nie jest w stanie rozpoznać sprawcy, nie stanowi przeszkody w przeprowadzeniu okazania. Zgadzam się tutaj z E. Gruzą, że uzyskany wcześniej opis wyglądu umożliwia weryfikację okazania⁵ i dlatego jest bardzo pożądany, choć w praktyce uzyskanie szczegółowego opisu jest bardzo trudne. Pojawia się pytanie: jak szczegółowy powinien być opis, by można zweryfikować okazanie.⁶

Okazanie może dać trojaki wynik: zidentyfikowanie, niezidentyfikowanie i niemożność identyfikacji.⁷

W ramach obecnie obowiązujących przepisów k.p.k. i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia 1998 r. w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania (Dz.U. Nr 113, poz. 725) organy procesowe nie powinny mieć problemu z realizacją tej czynności. Jakkolwiek k.pJk. ogólnie reguluje samą czynność okazania, to wspomniane zarządzenie ściśle je określa.

Miejscem przeprowadzenia czynności okazania jest siedziba organu, który dokonuje procesowej czynności przesłuchania, w specjalnie przystosowanym do tego celu pomieszczeniu (§ 1 pkt 1). Pomieszczenie to powinno spełniać warunki umożliwiające przesłuchiwanemu dokładne przyjrzenie się osobie okazywanej, jej wizerunkowi lub rzeczy, a w szczególności posiadać odpowiednie oświetlenie (§ 1 pkt 2). Możliwe jest także przeprowadzenie okazania poza siedzibą organu (§ 2). Jest to ze wszech miar uzasadnione ze wzglądu na to, że miejsce, w którym dokonano spostrzeżenia, sprzyja aktywizacji pamięci — zarówno rozpoznaniu, jak i odtwarzaniu. Przeprowadzenie okazania na miejscu zdarzenia umożliwia także

241

1

“ Z. Nizialek, Z problematyki odtwarzania..., op. cit., s. 202-203.

2

*" J. Kwieciński, Rekognicja — okazanie w celu rozpoznania, Wojskowy Przegląd Prawniczy 1998, nr 1-2, s. 59.

3

   E. Gruza, Okazania. Problematyka kryminalistyczna, Toruń 1995, s. 107.

4

   J. Wójcikiewicz, Kryminalistyczna problematyka okazania osób. Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1988, s. 62.

5

   E. Gruza, Okazania..., op. cit., s. 107.

6

   Badania, które przeprowadziła autorka, a krótko przedstawiła w przyp. 42, wykazały, że nikt spośród 162 badanych osób (138 dzieci i 24 dorosłych) nie potrafił słownie odtworzyć wyglądu osób — 2 mężczyzn i 2 kobiet, które uczestniczyły w scence. Osoby te jednak zidentyfikowały podczas okazania pośredniego: pierwszego mężczyznę 123 osoby, drugiego mężczyznę 110 osób, pierwszą kobiety 92 osoby, drugą kobietę 74 osoby. Zatem niemożność podania opisu wyglądu osoby nie przekreśla jej identyfikacji podczas okazania.

7

⁹³¹ M. Kulicki, Kryminalistyka..., op. cit., s. 158.