29 (27)

2 Budcwonif intrygi

Lektura Poetyki A/ysMtleut    ż l

_nia para komentatorów, uszlachetnieniem - które odbywa się w widzu. Polega ono przecież na tym, że „przyjemność właściwa” dla tragedii wypływa z: litości i trwogi. Polega zatem na przekształceniu w przyjemność nieodłącznie związanej z tymi emocjami przykrości. Lecz owa subiektywna alchemia zostaje również skonstruowana w dziele przez mimetyzm. Wynika ona z tego, że zdolne wzbudzić litość i trwogę zdarzenia są, jak to właśnie powiedzieliśmy, doprowadzane do przedstawienia. Nie przesadzimy, mówiąc jak najnowsi komentatorzy, że uszlachetnienie opiera się przede wszystkim na poetyckiej konstrukcji. Sam zasugerowałem gdzie indziej, aby potraktować katharsis jako nieroz-dziclną część procesu mctaforyzacji, który łączy zdolność poznawczą, wyobraźnię i odczucie^-”. Toteż diaiektyka tego, co wewnętrzne, i tego, co zewnętrzne, osiąga swój szczytowy punkt w katharsis, której doświadcza widz, ale która jest konstruowana w dziele. Właśnie dlatego Arystoteles może ją włączyć do swojej definicji tragedii, nie poświęcając jej odrębnej analizy: „Przez(dia) wzbudzenie litości i trwogi [przedstawienie] doprowadza do oczyszczenia tych uczuć” (49 b 23).

Chętnie przyznaję, żc wzmianki Poetyki na temat przyjemności znajdowanej w zrozumieniu oraz przyjemności znajdowanej w doświadczaniu litości i trwogi - które w Poetyce składają się na jedną radość - stanowią tylko zaczątek teorii mimesis III. Skalę tej ostatniej widać dopiero, gdy dzieło ukazuje w całej rozciągłości świat, który czytelnik sobie przyswaja. Ów świat to świat kultury. Zasadnicza oś teorii odniesienia do rzeczywistości, które zmierza z prądem dzieła, przechodzi przez stosunek między poezją a kulturą. James Rcdfield w rozprawie Naturę and Culture in the Iliad podkreśla, że obydwie wzajemnie przeciwne relacje, jakie można ustalić między tymi dwiema członami, „must be interpre-ted [...] in the light ofa third relafion: the poet as a maker of cullure"^y\

[„samowystarczalny”) {ibidem), ponieważ „art in imitating li/e can make intelligible (at the price of reduction) siluations unintelligible in life" [„sztuka, naśladując Zycie. moZc uczynić zrozumiałymi (za cenę redukcji) sytuacje w Życiu niezrozumiałe”] (ibidem, s. 166). Dupont-Roc i Laliot są w pełni usprawiedliwieni, gdy tłumaczą katharsis jako „uszlachetnienie” („epuration’⁷', por. ich komentarz w Aristotc, La Poitiąue, S. 188-193).

P. Ricoeur, The Metaphorical Process as Cognition, Imagination. andFeeling, The University of Chicago, „Critical Inąuiry” 5 (1978), nr l.s. 143-159.

⁵⁰ J. Redfield. op. cit.. Wstęp, s. XI [„muszą być interpretowane [...] w świetle trzeciej relacji, uwzględniającej poetę jako twórcę kultury”). Cała rozprawa Redfielda zwraca się ku tematowi wpływu poetyckiego pojmowania na kulturę, która jest definiowana następująco: ..Those things which can be madę otherwise by choice. c/fort, and the application ofknowledge constitule the sphereof culture" („Rzeczy, które mogą być tworzone w inny sposób za sprawą wyboru, wysiłku i zastosowania wiedzy, ustanawiają sferę kultury”] (op. cit., s. 70). Opozycja między naturą a kulturą opiera się zasadniczo na opozycji między przymusem a przypadkowością: „Values and norms are [... j not constraints on aćtion but (teleologically) the sources of action" [„Wartości i normy nie są [...] ograniczeniami