3

obyczaju retorycznym i w codziennej komunikacji, łacina i polszczyzna wchodzą w nową relację swoistej polifonii językowej w związku z tendencją do makaronizowania.

2.połowa XVII i XVIII wieku, pojawia się groźna konkurencja w postaci języka francuskiego. Jest to zwiastun nowej epoki- epoki dominacji języków nowożytnych w komunikacji międzynarodowej oraz fazę polifonii i bilingwizmu polsko-francuskiego, która będzie trwała aż po wiek XX.

OKRES NOWOPOLSKI (XIX- XXI w.)

Zakres stosowania łaciny w dalszym ciągu się zmniejsza. W XIX w. ma ona funkcję elitarnego języka pisanego i mówionego, ale jedynie w odniesieniu do religii katolickiej( liturgia). Tak jest do połowy XX wieku kiedy to w wyznaniu katolickim zostaje zastąpiona przez języki narodowe.

W XIX i 1 .połowic XX wieku, łacina funkcjonuje w sferze nauki, ale już niejako kod komunikacji międzynarodowej. lecz jako podstawa terminologii naukowej. Jej funkcja zostaje znacznie ograniczona w 2.połowie XX wieku na rzecz języka angielskiego.

II. ZAPOŻYCZENIA Z ŁACINY W POLSZCZYŻNIE

Największe zapożyczenia z łaciny wystąpiły jeszcze w- okresie przedpolskim (VII- X w.), miały zasięg zachodnio-południowosłwiański lub ogólnosłowiański.

Były to najczęściej zapożyczenia formalnosemanlyczne wyrazowe, fonetyczne, pośrednie, naturalne np. cesarz<— goc., kaisar<-łac., caesar, deska<—germ., disk<— łacdiscus"krąiek”, misa<—goc., mes<—łac., ocet<—goc.,

W okresie staropolskim (X-XV w.) także przeważały pośrednie zapożyczenia z łaciny.

Pośrednikami były w tym przypadku najczęściej dwa języki: czeski i/lub niemiecki. Dzięki temu w

Polsce utrwaliły się takie formalnosemantyczne zapożyczenia jak:

anioł: czes.-> anjel. łac. angelus.

ewangelia: czes. —* ewanieljum, łac.-> euangelium,

msza: czes.-->mse. łac.->misse.

kościół: czcs.->kostel, łae.-> castełlum.

ołtarz: czes.-> oltar. łac.-> altare,

opat: czes-> opat/apat, łac.->abbatem,

Tą drogą zostały także przejęte wyrazowe repliki strukturalne np. sumienie: czes.->$vedomi, łac.-> conscienlia. czyściec: czes.-> cistcc. łac.-> prugatorium a także repliki semantyczne, np. wpływ: czes.->vliv. łac.->iniluxus.

Zapożyczenia bezpośrednie z łaciny w okresie staropolskim były nieliczne. Dotyczyły one przede wszystkim tematyki religijnej, (np. balsam, cedr.centurion, manna, palma, trybun), lekarsko-przyrodniczcj (np. cebula, cynamon, lawenda), pracy umysłów ej-szkolą, urząd, prawo. (np. bakałarz, data,kancelaria, mandat, pcrgamin.rcjcstr,statut). budownictwa( np. cystema.kanał), sprzętów i przyborów(np. cyrkiel, korona, organy.tablica). strojów-fnp.biret.kaptur).

Okres średniopolski (XVI- XVIII w.)- znacznie zwiększyła się liczba i zakres tematyczny bezpośrednich zapożyczeń wyrazowych formalnosemantycznych z łaciny. W największym stopniu douczyły    one    pojęć    abstrakcyjnych    (np.

apt'tyt,decyzja,deklaracja.nutura.propozycja.reforma,rełigia,satysfakcja,    termin), nazw

wykonawców zawodówf np. aktor, .architektfigyk,kapelan,polityk.profesor.rektor) i nazw \vyiv.'orów(np.ampułka,aparat,kałamarz,kolumna,tron).

Przykładowe repliki strukturalne z tego okresu to: ilość: łac.->quantitas, jakość->qualitas. Rzeczpospolia :łac. Respuhlica.