IMG!83 (6)

gudzą się wydmij by się mogło. / łatwością rui odmienne obyczaje. oponowi!ją komunikowanie w dwi językach. Dzieje się lak na poziomic reakcji, wrastania * rzeczywistość ipołec/ną, a sytuacja ta mc prowokuje roszczeń zasadności; d/iecko co prawda często pylą dlaczego tak jest. w iadomo jednak. Łspyt—ii tcwywAsjąmaiji ridwśn napoocaicpoznawgy iśl chęci kwestionowania dwukulturowosci otoczenia Komplikacje pojawiają mą m ogół wicily, gdy starsze już dziecko zaczyna postrzegać iwą inność czy odrębność ud otoc/cnu. a takie wówczas, gdy niektóre elementy kultur nie dają się łatwo integrować w spójną całok Tak dzieje się często w odniesienia do rcligii jako istotnego elementu tożsamości kulturo* ej Tutaj możliwy jest proces wyboru dokonanego w stare/ym wieku przez dziecko na poziomic identyfikacji / jednym < wyznań reprezentowanych przez rodzicu*, lub noszącego cechy polmalcntnc ateizmu czy transcendcntalizmu w postaci wiary w jakąś postać siły czy krążącej w święcie energii, jak i dominacji jednego 2 wyznań reprezentowanego przez rodziców, przy czym sytuacja druga zdaje się występować częściej niż pierwsza.

0 ile bowiem można porozumiewać się w dwu językach (trudniej natomiast jest w ten sposób myśleć i czućJ"*, obchodzie święta w edług różnych tradycji.

o tyle nie można być jednocześnie katolikiem i muzułmaninem czy Żydem W sytuacji, gdy występują macza* zróżnicowania o charakterze obyczajowymi czy religijnym między rodzicami, dziecko dorastając zastępuje

empatię kulturową poliwalcncją. przyjmując tożsamość „obyw atela św iata", kloty identyfikuje się nic tyle z kulturą reprezentowaną przez jednego z rodziców czy z kulturą dominującą w dzieciństwie i młodości, co ze wspólnotą ponadnarodową, która staje się czynnikiem zastępującym sprzeczne wartości obecne w środowisku rodzinnym.

Poczucie ..inności" czy „odrębności" * ujawnia się na etapie interakcji z otoczeniem Dziecko z jednej strony odczuwa sw ą niepowtarzalność, jed-nmtkowość \ postrzega fakt, że odróżnia się od innych rówieśników w grupie. Ma to znaczenie pozytywne pod warunkiem, że zostanie ono utwierdzone w przekonaniu, iż ludzie dzięki ternu, że są różni, są siebie ciekawi, mają okazję spotkać się i lepiej poznać. Z drugiej strony pewne cechy charakterystyczne, leżące u podstaw tożsamości dziecka tworzącej się w rodzinie dwu-

" fol s. BmacnŁ TobhcaiM—i>.i SSinssi ‘~ń\ I naśji ITTIT

M llrtrkM. jwhTi WiwW/ianH, Wfśmmtmu UW ISNS. Wmtm% 1990. ¹⁰ L Korporomu, op.crt, s, 56 ftO.

kulturowej pton^i p poczucia .junoło. będące) MMMMMI PHMHI różnic zarysowujących %»ę między mm a rówieśnikami Róamttrwiąflat iąmsównMhwhicm|uiwm*gtyąlioWamKbŁ>prTyjęihwpmHWpj dziecka odmiennego w sposobie zachowam, jak i ztcndcncRfcMifl fjcjitcjicirmokijakKjc/^HtwiadkimiwdoaPC^zbórycftpaMil Współistnienie to - „odrębność - inność" - mofcwtwiły^oióbi—tad dziecko. prowadząc do konfliktu w obręb* jego poczucii wartości ł w ciekcac marginalizacji. przejawiającej się w postaci bycia mc dość kind iiriodoŚćttif innym. Innymi słowy, dochodzi tu do selektywnego przyjmowana wintów zachowań zacacrpniętych z obu kultur, które to wary jednak. w prieciwien-stwic do integracji, nic składają się w całość, są niespójne, stanowią czynnik, który dziecko traktuje jak przeszkodę w kontaktach ze światem. Czuje węobce. mnc. odrzucane i niezdolne do budowania swej tożsamości wokół pozytyw* nic rozumianych zróżnicowań. Wydaje się, że sposób w jaki dziecko reaguje w powyższych sytuacjach zalety od poziomu świadomości międzykulturowej rodziców. O ile aliemacjn wywołana jest nojczęicig silnymi przeżycurai emocjonalnymi, takimi jak potrzeba pełnej identyfikacji z kimś znaczącym, mistrzem, przewodnikiem, ale też osobą darzoną głębokimi uczuciami, to dualizm, poliwalcncja czy marginalizacja stymulowane są przez opiekunów; bliskie osoby, w nieporównanie większym stopniu niż przez wahcjcdaiaMgo otoczenia Decydujące jest jak rodzice postrzegają samych siebie, czy ran-mawiają z dzieckiem o różnicach i ich znaczeniu, czy informują która z mch są ważne, a które nic, czy stercotypizują postawy innych lodzi, smmt czy skierowani są w twych działaniach ku etnoccotryzmowi (my nasza rado* na. my - Polacy. Żydzi. Arabowie), czy ku uniwcnalizmowi (my - ludach Niezwykle ważna wydaje się być spójność informacji, ich kontetal lilio* ryciny jak i indyw idualny. Dziecko ma prawo wiedzieć, jak fakty wyg)|Jąją w świetle obiektywnym, choćby po to, by nic zetknęło się z mopnwdanyn, subiektywnymi sądami i opiniami kolegów i koleżanek na tonP swojej ho* dowośo. pofhodwua czy wydaraś z przeszłości. Wino leZ poaknaowć je. gdzie rodzice nę poznali i jak doszło do potkania odmiennych kabur w ich osobach i jak sobie z tą odrębnością na początku radak.

Ważnym elementem kształtowania dwukułturowej tożsamości dziecka jest dialog między kulturami rodziców, dyskusja, uzasadamme, opis. de i aspekt przeżywany - możliwość przyjrzenia się im z bfiskąteobkan kontakcie Dopiero wówczas dziecko może dokonać pozytywni świadomą), choć czasem selektywnej adaptacji do pewnych ełememów kabaty rodziców i odrzucenia innych. Ma ona inny charakter od wsporanmnych wcicswcj paśp