73

Wstęp - pochwała historii i wykształcenia historycznego

Stefan Wołoszyn

Zadaniem tej części podręcznika jest przedstawienie w zarysie historii rozwoju form wychowania i kształcenia młodych pokoleń. Szeroko pojęta edukacja zawsze przebiegała w postaci spontanicznych procesów wychowawczych, najczęściej w rodzinie i w grupach rówieśniczych, i zawsze przybierała postać form zinstytucjonalizowanych - najczęściej szkolnych. Będziemy się starali ukazać historyczne dziedzictwo wychowawcze i oświatowe zarówno powszechne, jak i polskie. Ze względu na charakter podręcznika, jego objętość i propedeutyczność, możemy tego dokonać z konieczności jedynie bardzo syntetycznie, posługując się skrótami, „zbitkami" epok, kultur i krajów.

W zasadzie narracja ta będzie traktować o faktach i wydarzeniach wychowawczych i oświatowych. Towarzyszy im lub je wyprzedza myśl-refleksja pedagogiczna wielkich umysłów filozofów i wychowawców - nie mniej warta poznawania co faktografia oświatowa, lecz wiedzę historyczną na temat filozofii i teorii wychowania (pedagogiki jako nauki) znajdą czytelnicy w innych częściach podręcznika. Tu będzie ona przywoływana jedynie na tyle, na ile będzie to niezbędne dla zrozumienia rzeczywistości edukacyjnej.

Naszą opowieść pragniemy rozpocząć od pochwały historii i wykształcenia historycznego. Wyraża się w tym przekonanie o potrzebie - także u wychowawców i nauczycieli - wiedzy i kultury historycznej, tzn. umiejętności widzenia rzeczywistości w perspektywie historycznej¹. Wybitny francuski socjolog. Emile Durkheim (1858-1917), który z powodzeniem stosował metodę historyczno-socjologiczną do badania i wyjaśniania zjawisk wychowawczych i oświatowych, kulturę historyczną - zdobywaną przez studiowanie historii szkolnictwa i doktryn pedagogicznych - uznał za „pierwszą z propedeutyk kultury pedagogicznej" (dodajmy, że taką propedeutyką jest również wiedza i kultura psychologiczna).