DSC02162

g

J

h

t

1

Zadaniem tej części pracy będzie zbadanie nowych terminów w i tekstów naukowych Kopczyńskiego pod różnymi względami, a więc *** nie liczby użytych po raz pierwszy terminów, prześledzenie sposobu • tworzenia, wreszcie określenie funkcji, jaką spełniały w języku naukowi ówczesnego językoznawstwa.

Używane w pracy wyrażenia termin gramatyczny, terminologia gramaty_cz nie są zupełnie ścisłe. Fbsługując się nimi, będę miała na myśli termin naukowe używane w językoznawstwie i dyscyplinach pokrewnych.

Przedmiotem mojej analizy będą zarówno innowacje znaczeniowe, i wyrazowe (nowe wyrazy) i słowotwórcze (nowe odmianki słowotwórcze już istniejących wyrazów).

1. Liczba neologizmów

Uwagi na temat liczby nowych terminów utworzonych przez Kopczyńskiego znajdują się w pracy E Kopki Krytyczny rozwój gramatyki narodowej O. Kopczyńskiego.⁴¹ Kopko zestawia w niej terminy Kopczyńskiego z terminami używanymi przez Szylarskiego, autora — jak wiadomo — pierwszej gramatyki języka polskiego, pisanej po polsku, i dochodzi do wniosku, że Kopczyński jest twórcą znakomitej większości używanych również dzisiaj terminów. Miał on utworzyć następujące terminy: dwukropek, przecinek, pi-samia || pisownia, samogłoska, spółgłoska, imiesłów, przysłówek, spójnik, wykrzyknik, (słowa) czynne, bierne, niedokonane, dokonane, zaimkowe itd. Utworzenie wielu innych nazw przypisuje Kopko Szylarskiemu, np. zaimek, uczestnictwo ' imiesłów ’, przysłowie, łączenie, przekładanie, sposób rozkazujący, skazujący, nieograniczony, czas teraźniejszy, przyszły.

Spostrzeżenia Kopki wymagają jednak pewnych poprawek. Porównanie terminologii Kopczyńskiego z terminologią Szylarskiego nie może być podstawą orzeczenia, które terminy są własnością Kopczyńskiego, ponieważ przed rokiem 1778, to jest przed ukazaniem się pierwszej części Gramatyki narodowej, wydano sporo gramatyk języków obcych, pisanych po polsku.⁴² Zwrócił na to uwagę Andrzej Koronczewski w interesującym, zawierającym bogatą bibliografię artykule pod tytułem Walka o terminologię gramatyczną w XVIII wieku, ogłoszonym w „Poradniku Językowym” (1955,

⁴¹ Rozprawy Akad. Um., Wydz. Filolog., seria 3, t. 1 (og. zb. 46), Kraków 1910. (Już po ogłoszeniu mojej rozprawy ukazała się książka A. Koronczewskiego, Polska terminologia gramatyczna, Wrocław 1976. Z teoretycznych prac wspominam o książkach S. Gajdy na temat stylu naukowego i teorii terminu.]