86

Jan Cieciuch

że, tym cenniejszy, że łączy dwa, wydawałoby się dość odległe elementy: z jednej strony rysuje bardzo wymagający ideał naukowości, z drugiej jednak strony nie zmusza do wykluczenia z nauki zbyt wiele, co dla pękającej psychologii jest być może szczególnie istotne.

PROPOZYCJA KOŁA WIEDEŃSKIEGO: OBSERWACJA PRZED TEORIĄ

Popperowskie kryterium demarkacji pojawiło się jako kontrpropozycja wobec rozstrzygnięć filozofów z kręgu Kola Wiedeńskiego. Uprawiana przez nich filozofia nazywana jest również neopozytywizmem, pozytywizmem logicznym lub empiry-zmem logicznym. Kolo zostało założone przez Moritza Schlicka w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Było to seminarium, w którym uczestniczyło wiele wybitnych osobistości z zakresu filozofii nauki, logiki, matematyki i fizyki. Najbardziej znanym przedstawicielem Koła Wiedeńskiego byl Rudolf Carnap a najbardziej wojowniczym i radykalnym - Otto Neurath (Ayer, 1997). Duchowym ojcem Kola byl Ludwik Wittgenstein, z którym spiera! się przez całe życie Karl Popper, związany wprawdzie z Kołem, ale wyraźnie się od niego dystansujący i zgłaszający istotnie odmienne propozycje z zakresu filozofii nauki. Związki Poppera z Kołem Wiedeńskim dawniej były przedmiotem nieporozumień, dzisiaj natomiast - dyskusji (Kołakowski, 2004; Pietruska-Madej, 1997). On sam w autobiografii wskazuje siebie w odpowiedzi na pytanie: „Kto zabił pozytywizm logiczny?” (Popper, 1974/1997, s. 119), czym rozwiewa wszelkie wątpliwości dotyczące jego stosunku do propozycji Koła Wiedeńskiego.

Zarówno Popper, jak i członkowie Kola Wiedeńskiego, kryterium demarkacji widzieli w teście doświadczenia. Twierdzenia nauki zakotwiczone są w faktach, dotyczą empirii, odnoszą się do tego, co jest. Nauka - w odróżnieniu od nienauki -weryfikuje swoje twierdzenia zgodnie z przyjętymi procedurami (na przykład eksperymentalnymi) w świecie faktów. Przy bliższym określeniu owych testów i weryfikacji drogi Poppera i empirystów logicznych już się jednak rozchodzą.

Na stanowisko członków Kola Wiedeńskiego, najogólniej rzecz biorąc, składają się dwa elementy: Jest to wymóg weryfikacji oraz metoda indukcji. Wymóg weryfikacji, według przedstawicieli Kola Wiedeńskiego, umożliwia podział zdań na te, które należeć mogą do nauki, czyli ów wymóg spełniają oraz te, które do nauki należeć nie mogą, ponieważ owego wymogu nie spełniają. Tylko te pierwsze są zdaniami sensownymi, zatem proponowane kryterium naukowości zdań wyznacza zarazem granicę między zdaniami sensownymi a bezsensownymi. Zdanie sensowne 86 (należące do nauki) to takie, które można zweryfikować, czyli wykazać jego praw-