apoptoza034

apoptozy [5, 119]. Jednakże domena ta, jak się wydaje,odgrywa decydującą rolę w tym procesie; wprowadzenie domeny BI 13 białka Bax do inhibitora apoptozy BcI-2 wystarcza, aby przekształcić to ostatnie w „zabójcę" [108]. Doświadczenia genetyczne (wykorzystujące mutagenezę) udowodniły, że proapoptotyczna aktywność domeny BH3 wiąże się z jej udziałem w heterodimeryzacji między białkami pro-i antyapoptotycznymi. Domena BH3 białka Bid na przykład może ulegać heterodimeryzacji zarówno z białkiem Bcl-2, jak i z białkiem Bax. Jednakże zmutowany gen Bid koduje białko, które wiąże się z białkiem Bax, ale nie wiąże się z Bcl-2, zachowując właściwości apoptotyczne w komórkach. Natomiast domena BH3 białka Bad, do ujawnienia swych właściwości proapoptotycznych. wymaga związania z Bcl-2 [298]. Domena BH4 znajduje się w ALkońcu cząsteczki większości poznanych antyapoptotycznych białek Bcl-2, a także w proapoptotyeznym — Bcl-Xs [119]. Wykazano, że domena ta wiąże się z niektórymi białkami, m.in. z kinazą Rafl, kalcyneuryną, ced-4 [5, 233]. Białkowe produkty zmutowanego genu Bcl-2, które utraciły domenę BH4, zaczynają nabywać cechy apoptotyczne [35, 36]. Stwierdzono, że proteolitycznie zmodyfikowane formy białek Bcl-2, bez domeny BH4, powstałe w wyniku rozszczepienia przez kaspazy przyspieszają proces apoptozy. Cechą charakterystyczną większości białek z rodziny Bcl-2 jest występowanie w C-końcu łańcucha polipeptydowego domeny transbłonowej, która umożliwia ich zakotwiczenie w błonach mitochondriów, siateczki śródplazmatycznej, otoczki jądrowej czy błon aparatu Golgiego. Usunięcie domen umocowujących białka w błonach ogranicza ich zdolności jako regulatorów śmierci [5]. Białka bez tej domeny są zlokalizowane w cytosolu [290].

Lokalizacja. Białka rodziny Bcl-2 reprezentują składniki związane zarówno z błonami organelli komórkowych, jak i występujące w cytosolu [5, 136]. W zakotwiczaniu w błonach tych polipeptydów istotną rolę pełnią hydrofobowe sekwencje C-końca cząsteczek, choć nie jest to regułą. Białka Bax i Bc1-Xl, choć posiadają hydrofobowe domeny w C-końcu ich cząsteczek, są głównie białkami cytosolowymi. Natomiast polipeptyd Bcl-2 wydaje się wyłącznie związany z błonami mitochon-driów, ER czy otoczki jądrowej [136]. Panuje pogląd, że sygnał śmierci, który dociera do tych białek (np. Bax), przyczynia się do ich translokacji do mitochondriów. Wydaje się, że interakcja z inhibitorami rodziny Bcl-2, zlokalizowanymi w błonie mitochondrialnej jest czynnikiem uwalniającym aktywatory kaspaz (cyto-chrom c, AIF) [46]. W translokacji do mitochondriów tych białek istotną rolę pełnią zapewne oddziaływania C-końca ich cząsteczki, hydrofobowe sekwencje, jak i oddziaływania białko-białko. W komórkach żywych te hydrofobowe sekwencje białek Bcl-2 są maskowane, co prawdopodobnie można wiązać z ich cytosolową lokalizacją. Sygnał apoptotyczny przypuszczalnie powoduje zmiany doprowadzając do eksponowania wspomnianych domen hydrofobowych, co ułatwia ich przenoszenie do mitochondriów. W oddziaływaniach umożliwiających umieszczenie niektórych członków rodziny Bcl-2 w mitochondriach może odgrywać rolę bliżej nieokreślony receptor i/lub skład lipidowy błon mito-chondrialnych [6]. Należy podkreślić sygnalne informacje o asocjacji białek Bcl-2 i Bax z macierzą jądrową komórek gliob-lastomy U343 [266].

Funkcje. Wśród czynności, które przypisuje się członkom rodziny Bcl-2, wymienia się ich wpływ — hamowanie lub promowanie uwalniania z mitochondriów czynników apoptotycznych (cytochrom c\ AIF, kaspazy, Smac/DIABLO) [134, 139, 165, 233]. W wyjaśnieniu antyapoptotycznego mechanizmu działania najczęściej bada-