bogusz
0

— Nowe Państwo (ok. 1567—1085 r. p.n.e.) ze stolicą w Te-bach^{1 2} i przez krótki okres w Tell el-Amama³ osiągnęło szczyt potęgi. Panowali w nim władcy z XVIII—XX dynastii, m.in.: królowa Hatszepsut, Amenhotep IV (Ech-naton)³, Tutenchamon, Ramzes II. W tym okresie powstały m.in.: świątynia Amona w Luksorze, Chonsu i Mut w Kar-naku. pałac Echnatona i świątynia Atona w Tell el-Amaraa, świątynia grobowa Ramzesa II i jego żony Nefeitari w Abu Simbel. grobowiec Tutenchamona w Dolinie Królów.

—    Epoka Późna (ok. 1085—332 r. p.n.e.), kiedy stolicami były kolejno: Tanis⁴, Teby i Sais⁵ — to okres panowania XXI—XXX dynastii, w którym nastąpiło rozbicie państwa i jego podbój przez Persję.

—    Okres grecko-ptolomejski (332—30 r. p.n.e.), kiedy stolicą była Aleksandria, związany z panowaniem władców macedońskich i XXXI dynastii (Ptolemeuszów)⁶, która wygasła wraz ze śmiercią królowej Kleopatry VII i jej syna.

W 30 r. p.n.e. Egipt zdobyty przez Rzymian stał się prowincją rzymską. Od 395 r. pozostawał pod władzą Bizancjum, aż do podboju przez Arabów w 641 r.

Królowie Egiptu, zwani faraonami, posiadali władzę absolutną i uważani byli za bogów. W hierarchii społecznej najwyżej stali urzędnicy różnych szczebli, niżej rzemieślnicy. Chłopi, wolni i równi wobec prawa z właścicielami ziemi, w rzeczywistości byli poddani ich woli, prawie jak niewolnicy wywodzący się z jeńców wojennych.

Oprócz administracji państwowej istniała administracja majątkami świątynnymi, na której czele stał arcykapłan. Kapłani często odgrywali ważną wolę w polityce. Pozycję ich umacniała duża wiedza, a także, odgrywająca ogromną ml; w życiu Egiptu, neligia poiiteistyc/.na i wiara w życie pozagrobowe dla tych, którzy potrafią udowodnić przed Ozyrysem⁷ swą niewinność. Konieczne było do tego zachowanie ciała — siedziby duszy. Dlatego zmarłych mumifikowano. umieszczając w gorących piaskach pustyni, bądź — po zabalsamowaniu — w grobowcach, z których najwspanialsze aj królewskie groby skalne i piramidy.

W starożytnym Egipcie rozwinęło się wiele nauk: astronomia, matematyka, geometria, etyka. Już ok. 3000 lat p.n.e. posługiwano się pismem hieroglificznym⁸ stopniowo upraszczanym aż do demotycznego⁹. Zgodnie z kalendarzem egipskim rok miał 365 i '/, dnia, dzielił się na 3 pory (wylewu, wzrastania i żniw) oraz na 12 miesięcy. Dobę dzielono na 24 godziny. Kąt prosty wytyczano za pomocą trójkąta o stosunku boków 3:4:5, do dziś zwanego trójkątem egipskim. Badania dowodzą, że Egipcjanie znali liczbę n, długość promienia Ziemi i jej odległość od Słońca. Potrafili też precyzyjnie wyznaczać kierunki stron świata.

Technika egipska miała wiele osiągnięć w dziedzinie inżynierii wodnej, wojskowej, górnictwa, transportu oraz wytopu i obróbki metali. Rozwijała się architektura, rzeźba i malarstwo.

1.1.2. Materiały budowlane, konstrukcje i forma

Podstawowym materiałem budowlanym w najstarszym okresie historii Egiptu był muł nilowy, a oprócz niego trzcina Później z mułu formowano cegły wysuszane na słońcu. Drewno stosowano rzadko, było go bowiem mało, a do tego tylko twarde, trudne do obróbki gatunki. Dostatek wapienia, różowego granitu i dobrego, zwartego piaskowca zapewniał materiał trwały i o dużej wytrzymałości na ściskanie.

Konstrukcje egipskie były proste i stati z belek oraz wspierających je ścia Stropy wykonywano z belek drewnianych, siebie. Uszczelnione gliną i plecionką i funkcję stropodachów. W budynkach moni wano kamienne belki stropowe. Ze wzglę niewielką wytrzymałość kamienia na zgins mieć dużej rozpiętości. Konieczność po i bardzo ciężkich belek sprawiała, że sł przysadziste — ich wysokość nie przekn sześciu średnic i rozstawiano je w niewielł W związku z tym większe wnętrza zapełni;

Sklepienia praktycznie nie występował tomiast konstrukcja trójkąta odciąż 1-1), której ideą jest zmniejszenie nacisku

1-1. Zasada konstrukcji trójkąta odciążającego. I w belce: a) obciążonej warstwami górnymi, b, konstrukcji odciążającej

ne elementy budowli. W celu uzyskania płytami stropowymi pustej przestrzeni, wyj mi rodzaj daszka z dwóch ukośnie usta; które kierowały na boki, ku podporom, sił górnych.

Wszystkie budowle egipskie wyróżnia trapezowy przekrój ścian, poniev lityczne z mułu lub ilu formowano zgodnie materiału: na dole szersze i zwężone ku g okien, drzwi i krawędzie ścian wzmacniani nianymi beleczkami. Także w budowlach z zwężały się ku górze, chociaż nie miało to uzasadnienia. Gzymsy wieńczące ściany i

1

Teby (staroż. Waset lub Wesel) — miasto w Górnym Egipcie. Nil dzielił je na część wschodnią — miejską i zachodnią — zajętą przez cmentarze (Dolina Królów, Dolina Królowych). Obecnie na miejscu Teb znajdują się miejscowości Kamak i Luksor.

2

- Tell el-Amama (staroż. Achetaton).

3

   Echnaton — król-reformator, przeniósł stolicę do Tell el-Amama, zniósł wielobóstwo, ustalił część Atona (uosobienie życiodajnej tarczy słonecznej), ograniczył wpływ kapłanów na politykę, propagował realistyczne przedstawianie postaci w sztukach plastycznych.

4

   Tanis (San el Hagar) — miasto we wschodniej Delcie, wzniesione na miejscu Awaris.

5

   Sais — miasto w Delcie, stolica władców XXVI dynastii (saic-kiej), gdy panowali wladcy-kapłani (m.in. Herhor).

6

   Ptolemeusze — dynastia macedońska panująca w Egipcie po rozpadzie monarchii Aleksandra Wielkiego, w latach 323—30 p.n.e.

7

Ozyrys — w mitologii egipskiej władca i sędzia zmarłych, mar Izydy, ojciec Horusa.

8

¹ Pismo hieroglificzne — rodzaj pisma pojęciowo-obrazkowego.

9

Pismo demotyczne — pismo ze znaków w postaci kresek, kół i ich części.