CCF20091002043 tif

dym razem innych. W takiej sytuacji jesteśmy zmuszeni sami zbudować typ, ale wówczas już typ na obstalunek, tzw. typ idealny. Będzie to taki nie istniejący w rzeczywistości, lecz tylko wymyślony przedmiot T, któremu przysługują zarazem wszystkie cechy w danym zbiorze typowe, w naszym więc przykładzie cechy a, b, c, d, e, f.,

Gdy znaleźliśmy typ realny albo skonstruowaliśmy typ idealny, możemy się każdym z nich posłużyć do wymierzania „odległości” między owym typem a przedmiotami, zdarzeniami lub zjawiskami faktycznie spotykanymi w życiu. Chodzi tu o „dystans” czy „odległość” w cudzysłowie. Oto np. wystawa psów rasowych. Sędziowie, specjaliści od kynologii, wiedzą, jaki jest typ idealny jamnika długowłosego. Uszy określonej długości, łapki odpowiednio krzywe, ogon z pióropuszem uniesiony pod właściwym kątem. Takiego jamnika nie ma na świecie. Ale pośród tych, które istnieją w rzeczywistości, jedne okazują się bardziej zbliżone do ideału niż drugie. Dzięki temu, posługując się owym typem idealnym jako miernikiem, można zgłoszone do konkursu psy uporządkować:. jednym przyznać ocenę doskonałych, innym bardzo’dobrych czy dobrych; jedne przyozdobić żółtą obróżką, inne zaś czerwoną czy zieloną.

Takie uporządkowanie przedmiotów, doko-, nane z uwagi na ich cechy w danym zbiorze typowe pod określonymi względami, nosi nazwę typologii.

Nawiasem mówiąc ta może być jedno- lub wielowymiarowa. Wielowymiarowa, to znaczy przeprowadzona z myślą o więcej niż jednym typie realnym czy idealnym. Nie robi się tego wprawdzie na wystawie psów, ale można by kiedyś dokonać takiej np. ich typologii: zarazem ze względu na cechy zewnętrzne, psią ł$8

urodę, oraz zę względu na cechy charakteru; u jamników byłby to upór i obraźliwość. Zarówno wymienione tu cechy powierzchowności, jak cechy charakteru jamnika są typologiczne i w związku z tym stopniowalne. Typologiczne także i stopniowalne są cecha bycia typowym, czyji typowości, a zatem i samo pojęcie typu.

Typologie dokonywane ze względu na własności typologiczne i stopniowalne w roli cech typowych są zwłaszcza często spotykane w obrębie szeroko rozumianej humanistyki. Odnosi się to m.in. do typologii znaków. Konstruując typ idealny znaku, oznaki, wskaźnika, symptomu,. eyndrómu, znaku ikonicznego, sygnału czy symbolu, jako ich cechy typowe bierzemy głównie pod uwagę właściwości typologiczne, np. stopniowalne podobieństwo dwóch bytów pod jakimś względem, stopniowalną naturalność tego, co zostało użyte jako znak, albo stopnio-walrią konwencjonalność związku upatrywanego między owym znakiem a oznaczaną czy przedstawianą rzeczą. Również same owe wyliczone przed chwilą typy idealne znaków różnego rodzaju mają charakter typologiczny, a stąd i stopniowalny., Zależy on od liczby cech uznanych iza typowe przy konstruowaniu danego typu idealnego oraz — jeśli są to cechy typologiczne, a tak bywa najczęściej — od ich intensywności. To zaś z kolei, z ilu i jak intensywnych własności korzystamy jako z cech typowych przy konstruowaniu typu idealnego zarówno znaku, jak jego odmian, a zatem i przy dokonywaniu typologii, bywa, przynajmniej zaś powinno być, uzależnione od zadania, które ma ona spełnić w konkretnej sytuacji badawczej. W praktyce więc stale stykamy się z tym, że coś—-dana rzecz, zdarzenie bądź zjawisko —• w większym lub mniejszym stopniu bywa znakiem, a ściślej: bywa użyte jako znak, oraz również w mniejszym lub większym stopniu

189'