CCF20091006036 tif

którego elementami są Galileusz, Newton, Maxwell, Einstein, Bohr i setki innych ludzi.

Pożądane jest odróżnienie terminologiczne tych dwóch rodzajów relacji semantycznych oznaczania. Mówimy więc, że nazwa „fizyk” w tym a tym znaczeniu desygnuje np. Faradaya, denotuje zaś wspomniany zbiór wszystkich fizyków. Jednym przeto z desygnatów nazwy „fizyk” użytej w powyższym znaczeniu będzie Janusz Groszkowski, innym Laplace. Natomiast ów zbiór, zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy, występującej w tym a tym znaczeniu, stanowi jej zakres, czyli denotację.

Co to więc jest desygnat P nazwy N występującej w znaczeniu Z? Jest to każdy i tylko taki przedmiot P, o którym można zgodnie z prawdą powiedzieć, że P jest N-em, tak jak o Newtonie mówimy, że jest fizykiem. Na przykład więc Kant nie jest desygnatem nazwy „fizyk”, gdyż zdanie „Kant jest fizykiem” to wypowiedź fałszywa. Jak widać, nadawanie przedmiotom właściwych nazw, przysługujących im w danym języku, polega na orzekaniu prawdziwym o tych przedmiotach, czyli na budowaniu o nich zdań prawdziwych, podmiotom wo-orzecznikowych, zawierających w orzeczniku nadawaną nazwę. Mylny więc jest pogląd, iż językoznawcę nie obchodzi sprawa prawdziwości wypowiedzi, gdyż język służy do mówienia zarówno prawdy, jak nieprawdy. Owszem, obchodzi go, np. gdy opracowuje słownik.

W zwiąźku z podaną wyżej definicją desyg-natu nazwy powstaje pytanie, co jest desygnatem nazwy „muza” w jej mitologicznym znaczeniu. Na to pytanie można odpowiedzieć dwojako. Albo, że nazwa „muza” jest pusta, nie ma desygnatów. Wszak nie ma, nie było i nie będzie na święcie.żadnej takiej osoby ani rzeczy, o której by można było prawdziwie orzec, iż jest muzą w mitologicznym sensie tego słowa. Odpowiadając w ten sposób zajmujemy względem języka stanowisko transcendentne i kierujemy się naszą wiedzą o świecie empirycznym. Ale ■ możemy też wybrać stanowisko im-manentne i kierując się informacjami czerpanymi z samego języka, nie zaś z rzeczywistości pozajęzykowej, odpowiedzieć, że wyraz „muza” ma desygnaty i np. Euterpe jest. jednym z nich, gdyż zdanie „Euterpe jest muzą” to wypowiedź? prawdziwa, mianowicie prawdziwa na gruncie mitologii, albo -— jak się także mówi —7 spełniona w modelu/ którym jest świat bogów' greckich, świat możliwy, czyli w tym wypadku— niesprzeczny. _

Intencją^ pierwszej odpowiedzi jest takie zdefiniowanie desygnatu dane^,nazwy, aby był on konkretnym, fizycznym pf pdmiotem, różnym ód postaci mitologicznych \ tworów fantazji poetyckiej. Co jednak wlMczas począć z tymi rzeczami lub osobami, którym się wprawdzie dana nazwa należy, ale które nie są takimi fizycznymi konkretami, gdyż albo już nie istnieją, albo jeszcze nie istnieją? Czy więc Mickiewicz jest nadal desygnatem nazwy „poeta”, skora od dawna nie żyje; czy orzeł, który wykluje się za lat dwieście,' jest już dzisiaj desygnatem nazwy „skrzydlaty”? Jeśli tak, to utracimy pożądaną konkretność desygnatu, stanie się on abstrakęją.

Dylemat ten powraca w rozważaniach nad pojęciem zakresu nazwy. Okazuje się ono dwuznaczne. Albo chodzi OLzbiór złożony ^.jyszyst-Akich istniejących jej desygnatów albo o taki, który składa się ze wszystkich możliwych, czyli dających się

\ ..JPyślefcKażdemu "z""tycfi zbiorów próbowano

iihawet? nadać różpe miana. Mer wszy nazwano denotacją/ drugi' fkompreheigrjąi (Lewis, 1943: 236—250). Stosując tę termmologię powiedzielibyśmy, że słowo „satyr” ma zerową denotację,

281