CCF20091002047 tif

Zarówno przesłanki w tym — iw każdym zresztą — wnioskowaniu, jak i konkluzja, są zdaniami. Zdania te odnoszą się do zdarzeń. Niektórych z tych zdarzeń byłem świadkiem bezpośrednim, innych zaś nie; Oto na własne uszy słyszałem, że rozlega się płacz dziecka, a widziałem, jak owi sąsiedzi pchają przed sobą wózek i jak kupują w aptece odżywkę dla niemowląt. Natomiast nie byłem przy urodzeniu dziecka. Tego, iż za ścianą mieszka jakieś niemowlę i że jest to ich dziecko, tylko się domyślam. Te zdarzenia, których byłem świadkiem, posłużyły mi jako znaki tego zdarzenia, którego się domyślam. Czasem mówimy skrótowo, że przesłanki są znakami, a wniosek — tym, do czego się te znaki odnoszą. Nie tylko więc zdania uznajemy w dwojaki sposób, bezpośredni lub pośredni. Również świat poznajemy na dwa sposoby: na podstawie bezpośredniego doświadczenia bądź za pośrednictwem znaków, a zatem i za pomocą wnioskowania.

Jak wiemy, związek między użyciem znaków a wnioskowaniem dostrzeżono już w starożytności. Zauważyli go stoicy ń traf nie. o nim mówili. A i później nieraz uczeni różnych czasów wskazywali, że zachodzi. Peirce na przykład był zdania, że „myślimy tylko za pomocą znaków” (Peirce, 2.300), cytowani zaś poprzednio Mulder i Hervey (1971:327) piszą, iż „Byt a jest wskaźnikiem zawsze i tylko wówczas, jeżeli udziela on informacji (że b) o czymś poza nim samym... Relację” a udziela informacji, że b' „dałoby się też zapisać jako: «z a można wywnioskować b»”.

Najpełniejsze omówienie sprawy związku zachodzącego między użyciem znaku a wnioskowaniem można znaleźć u Kotarbińskiej, która pisze, iż „zjawiska typu A są dla osoby O oznakami zjawisk typu B, wtedy jedynie, gdy zechcemy stwierdzić, że osoba O gotowa ,jest wnioskować o zachodzeniu jakiegoś zjawiska typu B na tej podstawie, że zaszło jakieś zjawisko typu A, czyli innymi słowy, że w mniemaniu osoby O między zjawiskami typu ił a zjawiskami typu B zachodzi pewien stały związek, uprawniający do wnioskowania” (Kotarbińska, 1957:106). Powyższe sformułowanie podaje warunek konieczny użycia czegoś przez kogoś jako oznaki; warunek konieczny, to jest taki, bez którego-nie zajdzie zdarzenie uwarunkowane. Warunek zaś wystarczający, czyli takie zdarzenie, iż jeśli ono wystąpi, to -zajdzie również zdarzenie uwarunkowane, otóż warunek wystarczający użycia czegoś przez kogoś jako oznaki scharakteryzowała Kotarbińska w następujący sposób: „Jeżeli ktoś stwierdziwszy, że zaszło pewne zjawisko typu A, wnioskuje na tej podstawie o zajściu pewnego zjawiska typu B — pierwsze z tych zjawisk jest dla niego oznaką drugiego..., o ile spełniony jest nadto (czyli oprócz, spełnienia wyżej wymienionego warunku koniecznego -— przyp, J. P.) jeden' z następujących warunków: (a) w mniemaniu tego kogoś między zjawiskiem typu A a zjawiskiem typu B zachodzi stała prawidłowość przyrodzona lub. pewna . więź. konwencjonalna; bądź też (b)> przesłanka, na której ten ktoś swój wniosek opiera, stwierdza, że zaszło jakieś zjawisko typu /(£), wniosek zaś wysnuty z tej przesłanki stwierdza zajście jakiegoś zjawiska typu g{x), przy czym owe zjawiska typu A są wtedy zjawiskami typu j(x), ;a zjawiska typu B — zjawiskami typu gr(cr)” (Kotarbińska, 1957:108—109).

Powyższe sformułowania warunków koniecznego i wystarczającego tego, by coś stało się_. dla; kogoś oznaką czegoś innego, uczyńmy punktem wyjścia naszych własnych rozważań na temat związku między użyciem znaku, czy

197